اسطوره سازان تمدن ایرانی

کریستوفر نولان از آن دسته کارگردانانی است که به خاطر رفتارهای عجیب و غریبش مانند همراه نداشتن گوشی تلفن همراه و یا آدرس ایمیل و همچنین تمایل شدید او به ساختن صحنه های واقعی و بی نقص مشهور شده است. اما روشی که وی با آن به این خواسته می رسد کمی آزار دهنده است.

مارک رایلنس و بَری کیوگان که در فیلم اخیر کریستوفر نولان با نام «دانکرک» (Dunkirk) در کنار هم بازی کرده اند مصاحبه ای را با روزنامه ی ایندیپندنت در مورد تجربیات خود در این فیلم و آشنایی با کریستوفر نولان و روش کار او داشته اند. این دو اعلام کرده اند که نولان شیوه ی کارگردانی خاص خودش را دارد و برخی از قوانین خشن و سفت و سخت او باید کاملاً در حین فیلم برداری رعایت شوند از جمله این که هیچ صندلی برای استراحت بازیگران وجود ندارد و کسی نیز نباید همراه خود بطری آب به سر صحنه بیاورد.

داوود میرباقری درباره بازی بیاد ماندنی مرحوم علی آزاد در سریال امام علی(ع) در گفتگویی توضیح داده است: «حالتی منقلب داشت و خود را به شکلی وامدار علی بن ابیطالب می‌دانست. چهره رنگ پریده و دگرگونش که گویی تولدی دیگر را برای این بازیگر رقم می‌زد، دیگران را نیز به خود جلب کرده بود. در یکی از صحنه‌ها قرار شد علی آزاد در نقش ابن عباس داخل چادر امام علی(ع) بشود و بیرون آید. قبل از رفتن، او گفت: داوود، من از علی شرم دارم که به چادر او وارد شوم، نمی‌شود صحنه را عوض کنی و مثلا از کنار چادر بگذرم؟ گفتم نه.

و او داخل چادر شد. منتظر بودیم که بازگردد، دقایقی گذشت، خبری نشد، او را صدا کردیم، خبری نبود. داخل چادر شدیم؛ علی آزاد داخل چادر جان‌به‌جان آفرین تسلیم کرده بود... و صحنه‌های باقیمانده را فرد دیگری به جای آن مرحوم بازی کرد.»

هیچ فیلمسازی، کامل نیست، خصوصاً اگر تازه وارد این حرفه شده باشد. احتمالاً تعداد اشتباهاتی که در سال‌های اولیه فیلم‌سازی خود انجام می‌دهید از دستتان در می‌رود اما اگر حین کار بر روی پروژه بدانید که باید مراقب چه چیزهایی باشید، از اشتباهات احتمالی اجتناب می‌کنید. اما مواردی که یک فیلمساز کم‌تجربه باید به آن‌ها توجه داشته باشد چیست؟

کشور مراکش بیش از آنکه دارای صنعت تولید فیلم باشد لوکیشنی محبوب برای فیلمسازان خارجی به ویژه هالیوودی‌هاست که بخش‌هایی از آثار خود را در این کشور آفریقایی ضبط کنند.
مراکش یا مغرب کشوری است در شمال غربی آفریقا که ساحلی طولانی با اقیانوس اطلس دارد و از شمال به جبل‌الطارق و دریای مدیترانه می‌رسد. کشور مراکش از سوی شرق با کشور الجزایر، از غرب با اقیانوس اطلس، از جنوب با کشور موریتانی و از شمال با دریای مدیترانه همسایه‌ است. پایتخت مراکش شهر رباط است. در این مقاله سعی داریم با سینمای این کشور آفریقایی آشنا شویم.

سینمای مراکش اوج و فرود زیادی را پشت سر گذاشته است که یکی از دلایل آن وضعیت حکومت و برسر کار آمدن دولت های مختلف و جنگ هاست. از سال ۱۹۱۲ تا ۱۹۵۶ فرانسوی ها این کشور آفریقایی را زیر سلطه خود داشتند و قوانین و سانسور خاصی را  برای سینما وضع کرده بودند. این قوانین تا سال های ۱۹۷۰ وجود داشت به طوری که تولید داخلی بسیار کم بود. از این لحاظ مراکش در مقایسه با کشورهای فرانسوی زبان (فرانکوفن) در آن سال ها تولیدات اندکی در زمینه سینما داشت و بدین ترتیب عرصه رقابتی خوبی برای فیلم های واراداتی بود. البته در سال های اخیر سیاست های فرهنگی مراکش تغییر کرده و به ویژه با تاسیس جشنواره بین المللی فیلم مراکش یک گام مثبت برداشته شده و این روزها سینمای مراکش صنعتی شکوفاست که در جشنواره های عربی، آفریقای یا غربی برنده جوایز ریز و درشتی می شود.

پیدایش سینما در مراکش

 سینما در مراکش قدمت طولانی دارد و تاریخ آن به یک قرن پیش برمی‌گردد، اما به طور مشخص نمی توان گفت در چه سالی سینما وارد کشور مراکش شد.

در سال ۱۸۹۶ «شوالیه بربر» توسط ژول ایتن ماری در مراکش ساخته شد. همچنین در خلال سال های ۱۸۹۵ تا ۱۹۰۵ کمپانی لومییر حدود ۱۸۰۰ فیلم تولید کرد که برادران لومییر ۶۰ تا از این فیلم های کوتاه را در شمال آفریقا ساختند و تنها فیلمی که در مراکش به تولید رسید به کارگردانی لوئی لومییر و به نام «شبان بزهای مراکشی» در سال ۱۸۹۷ بود.

با احتساب مقدمه‌ای که بدان اشاره شد می توان سینمای مراکش را به سه دوره تقسیم کرد:

دوره نخست از سال ۱۸۹۷ و جنگ جهانی اول که این دوره بیشتر  فیلم مستند تولید می شد.

دوره دوم سینمای تحت استعمار و سینمای پروپاگاندا است که باعث افتتاح کمپانی های تجاری در پایتخت مراکش شد. حدود ۳۵ فیلم در این دوره ساخته شد که این فیلم ها هویت فرانسوی داشتند. گویی در آن سال ها کشورهای شمال آفریقا در فضا و بدون تاریخ و فرهنگ شناور بودند و فرهنگ بومی از این فیلم ها حذف شده بود. در این دوره سینمای مراکش پیشرفت چندانی نداشت.

از سال ۱۸۹۷ تا ۱۹۴۴ مراکش لوکیشن فیلم‌های خارجی بی‌شماری بود که بیشتر در منطقه وَرزازات فیلمبرداری‌ می‌شدند. در این دوران استودیوهایی در شهر کازابلانکا در سال ۱۹۳۹ و در رباط در سال ۱۹۴۴ ساخته شدند. «اتللو»ی اورسن ولز در سال ۱۹۵۲ در مراکش فیلمبرداری شد. در این دوره بسیاری از فیلم‌ها متاثر از تولیدات مصری بودند مانند فیلم «پسر نفرین شده» ساخته محمد اسوفور که در سال ۱۹۵۸ به تولید رسید. سال ۱۹۴۴ مرکز سینماتوگراف مراکش (CCM) تاسیس شد.

دوره سوم در حقیقت دوران سینمای مستقل مراکش است البته این استقلال واقعی تا سال ۱۹۶۸ اتفاق نیفتاد. محمد عبدالرحمان تازی نویسنده و کارگردان مراکشی راه را برای سینمای مستقل مراکش هموار کرد. محمد عبدالرحمان تازی فیلمساز مهم این دوران بود که همراه فیلمسازانی چون مومن سمیحی (ردها ۱۹۷۰)، حبیب بنانی (Wechma-۱۹۷۰)، سهیل بنبارکا (هزار و یک دست ۱۹۷۲)، جلال فرهرتی (عروسک های روسو-۱۹۸۱)، محمد راغب (آرایشگر همسایه فقیر-۱۹۸۲) به سینمای مراکش شان و اعتبار بخشیدند.

نقطه عطف دوران معاصر سینمای مراکش روی آوردن هرچه بیشتر فیلمسازان خارجی به مراکش برای فیلمبرداری آثارشان است. در منطقه وَرزازات استودیوهایی جدیدی ساخته شده که کارگر ارزان و آب و هوای خوب ریسک مختل شدن فیلمبرداری را کم می کند.

بااینکه مردم این کشور خواهان و طرفدار تولیدات داخلی خودشان هستند ولی فیلم های مراکش خارج از مرزها چندان شهرت عالم گیری ندارنددر چند سال اخیر فیلمسازانی که در مراکش به شهرت رسیده اند بیشتر از تماشای آثار فیلمسازان جهان آموزش دیده اند. کارگردان هایی مانند نبیل عیوش، فوزی بن السعیدی، نرجس نجار، نورالدین لخمری، لیلا مراکشی از فیلمسازانی هستند که در سال های ۲۰۰۰ به این سو در مراکش فیلم های خوبی ساخته اند.

در مورد جشنواره هایی که در مراکش برگزار می شود باید گفت سال ۱۹۸۲ اولین جشنواره ملی در شهر رباط برگزار شد. در سال ۲۰۰۱ اولین جشنواره بین المللی فیلم مراکش (FIFM) با مساعدت محمد ششم پادشاه مراکش برپا شد؛ پادشاهی که عاشق سینماست و از سال ۱۹۹۹ به شدت صنعت سینمای کشورش را حمایت می کند. جشنواره فیلم مراکش هر سال در ماه دسامبر برگزار می شود.

«بهرام بیضایی» از جمله سینماگران مشهور ایرانی است که به اساطیر توجه ویژه داشته و با به‌کارگیری اساطیر و آئین نه تنها بر زیبایی اثرش می‌افزاید بلکه بر آن است تا با مفهوم و معنای نهفته آنها، ناخودآگاه ذهن انسان امروز را بیدار کند.

«مریم افشار» در کتاب «تحلیلی بر بازتاب اسطوره در سینمای بهرام بیضایی» تلاش کرده ضمن اشاره به اساطیر و آیین‌های به‌کاررفته در پنج فیلم غریبه و مه، چریکه تارا، مرگ یزدگرد، شاید وقتی دیگر و مسافران، چگونگی بازتاب ساختاری آنها را بر اساس نظریات ساختارگرایان بزرگی چون «لوی استروس»، «رولان بارت»، «کلود برمون» بررسی کند.

تحلیلی بر بازتاب اسطوره در سینمای بهرام بیضایی

کتاب در ۴ فصل  توسط مریم افشار نوشته شده است. فصل اول به تعریفِ اصطلاحات اسطوره، آیین و نمایش براساس دیدگاه‌های مختلف می‌پردازد. در فصل دوم ضمن تحلیل علمی و ساختاری سینمای بیضایی بر اساس الگوی «کلود برمون»، اسطوره‌ای شدن زمان در سینمای بیضایی براساس الگوی منتقدان ساختارگرا بررسی می‌شود.

محمد مهدی حیدریان که در اولین روز برگزاری سی و چهارمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران حضور داشت به ستاد خبری بیان کرد: امروز تعدادی از آثار کوتاه به نمایش درآمده و الان برای ارزیابی آثار زود است بنابراین می توانم مثل بازدید کننده ها و مخاطبان اظهار نظر کنم.
به ‌گزارش رسیده، وی افزود: خوشحالم که هر روز به تعداد علاقمندان فیلم کوتاه اضافه می شود و ما هم باید همپای یکدیگر این مسیر را ادامه دهیم و قدر این استقبال خوب و پرحجمی که هنرمندان و هنردوستان رقم زده اند را بدانیم. حضور قابل توجه جوانان در این رویداد در سطح بالا این امیدواری را ایجاد می کند که فیلمسازان برای تولیدهای بیشتر باانگیزه تر عمل کنند.
حیدریان با اشاره به اینکه راه گفتگو با مردم فیلمسازی است، ادامه داد: فیلمسازی بیان تصویری است ما هم مثل همه بیننده هایی که اولین روز جشنواره را اینگونه پرشور رقم زده اند آرزو می کنیم هنرمندان علاقمند به فیلمسازی به خصوص فیلم کوتاه در این مسیر موفق باشند البته ما وظیفه خود می دانیم که کمک شان کنیم.

ماکسیموس به مارکوس اورلیوس: پنج هزار نفر از مردانم اون بیرون دارن میجنگن، سه هزار نفر از آنها کشته شدن و دو  هزار نفر دیگه هیچ وقت اینجا را ترک نمیکنن من نمیتونم باور کنم که افرادم برای هیچ جنگیدن و کشته شدن.

مارکوس اورلیوس : تو چی را باور داری؟
ماکسیموس : آنها برای شما و برای رم مبارزه کردند.

خلاصه داستان:

غلاف تمام فلزی ماجرایی تلخ و گزنده را در خلال جنگ ویتنام و در یک پایگاه آموزش تفنگداران نیروی دریایی ارتش آمریکا و بعد از آن در میدان‌های جنگ در ویتنام روایت می‌کرد. فیلم انتقادی به تزریق روحیه وحشی‌گری و جنگ‌طلبی به سربازان بیچاره آمریکایی و تبدیل کردن آنها به حیوانات دست آموز است.
فیلم جنگی «غلاف تمام فلزی» (۱۹۸۹) نقدی کوبنده از دامن‌زدن به روحیه‌ی خشونت طلبی و کشتن وجدان انسانی در سربازخانه‌های آمریکا بود.

کارگردان: استنلی کوبریک 
نویسنده: استنلی کوبریک بر اساس نوولی از گوستاو هاسفود 

به گزارش سلام سینما منتقدان سایت سینمایی ایندی وایر، فهرست بهترین ایفای نقش بازیگر زن سینمای جهان در قرن 21 را منتشر کردند.

در این فهرست، بازی لیلا حاتمی در فیلم «جدایی نادر از سیمین» نیز به چشم می‌خورد. ایندی وایر لیلا حاتمی را برای بازی در فیلم «جدایی  نادر از سیمین» سزاوار دریافت جایزه اسکار می‌داند و در این باره می‌نویسد: «داستانی ایرانی از جدال زن و شوهر در میانه فرایند جدایی و تاثیر آن روی کودکشان برای اصغر فرهادی اسکار به ارمغان آورد اما لیلا حاتمی نیز برای بازی در فیلم سزاوار دریافت اسکار بود. بازی او در نقش زنی مصمم که دنبال در دست گرفتن کنترل زندگی خویش است، استیصال را به نمایش می‌گذارد بدون اینکه در آن دچار زیاده‌روی شود. انعطاف‌پذیری او در کنار فیلمنامه پرظرافت فرهادی به این نقش بعدی شهودی اضافه می‌کند.»

فیلم «جدایی نادر از سیمین» به کارگردانی اصغر فرهادی جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان سال 2012 را از آن خود کرد. لیلا حاتمی، ساره بیات، پیمان معادی و شهاب حسینی از بازیگران فیلم بودند. گروه بازیگران «جدایی نادر از سیمین» خرس‌های نقره‌ای بهترین بازیگر جشنواره فیلم برلین را دریافت کرد.

داریوش مهرجویی به مناسبت اکران «لیلا» در گروه هنروتجربه یادداشتی نوشته‌ و از نمایش این فیلم پس از ۲۰ سال ابراز خرسندی کرده‌است:

« از این‌که بعد از ٢٠ سال فیلم «لیلا» در سینما برای علاقه‌مندان این حرفه نمایش داده خواهد شد بسیار خرسند شدم، این فیلم که در سال گذشته توسط لابراتوار صدا و سیما و استودیو فام اسکن و اصلاح رنگ و تبدیل به نسخه دیجیتال با کیفیت ۲k گردید، دوباره قابلیت اکران در سینماهای ایران و جهان را پیدا کرده تا علاقه‌مندان این عرصه بتوانند از آن لذت ببرند و این جای بسی امیدواری است. این امر به کوشش گروه سینمای هنروتجربه به ثمر خواهد رسید که از مدیریت محترم آن کمال تشکر و قدردانی را دارم، امیدوارم وزارت فرهنگ و ارشاد و مدیران سینمایی با همین رویکرد کلیه نُسَخ فیلم‌های تاریخ سینمای ایران را به نسخه دیجیتالی با کیفیت تبدیل نمایند و برای حفظ و ماندگاری آن‌ها دریغ نکنند زیرا آیندگان به آن‌ها رجوع خواهند کرد و تاریخ و ادبیات نیازمند بعضی از این آثار است. پس به نوعی سرمایه ملی محسوب می‌شوند که در صیانت و حفظ آن باید کوشا بود.»

«لیلا» دوازدهمین فیلم بلند داریوش مهرجویی در سال ۱۳۷۵ ساخته شد و در سالی که به نمایش درآمد، تمام جوایز اصلی جشنواره فیلم فجر را از آن خود کرد.

یک کارگردان سرشناس هندی معتقد است: سینمای ایران بیننده را به تفکر وادار می‌کند و فیلمی همچون «محمد رسول‌الله (ص)» پیامی برای جهانیان دارد که باید دیده شود.

اکبر خان نامی شناخته شده در سینمای هند و برای طرفداران سینمای این کشور است که سال‌ها است با کارگردانی، فیلمنامه‌نویسی و نیز بازیگری در این عرصه فعالیت می‌کند. او برای بسیاری از ایرانی‌ها هم نامی آشناست چرا که سال‌ها قبل سریال «شمشیر تیپو سلطان» این فیلمساز با پخش از تلویزیون ایران علاقه‌مندان زیادی را برای خود پیدا کرد.

این کارگردان هندی که سال گذشته برای تماشای فیلم «سلام بمبئی» به ایران آمد، از علاقه خود به همکاری با ایران برای ساخت یک فیلم می‌گوید و همچنین آرزو دارد که فیلم «تاج ‌محل»‌اش مجوز نمایش در ایران را هم بگیرد.

کارگروه تخصصی جایزه پژوهش سینمایی سال، با موضوع «سیاست‌گذاری و مدیریت سینما» در رویداد علمی ـ فرهنگی «جایزه پژوهش سینمایی سال» برگزار شد.
نشست کارگروه سیاست‌گذاری و مدیریت سینما با حضور معاون ارزشیابی و نظارت بر سینمای حرفه‌ای سازمان سینمایی و مشاور عالی رییس سازمان سینمایی و کارشناسان و اعضای شورای سیاستگذاری جایزه پژوهش سینمایی سال همراه بود.
به گزارش روابط عمومی سازمان سینمایی، در این نشست نقش پژوهش در ابعاد مختلف از جمله «فرهنگ جامعه»، «چالش‌های امروز سینما در جهان»، «لزوم سیاست‌گذاری و بررسی سیاست‌های مدیریتی سینما»، «ارزیابی خط مشی‌ها و سیاست‌ها»، «نظارت و ارزشیابی»، یارانه‌ها، حمایت‌ها، جشنواره‌ها و …مورد بررسی قرار گرفت.
علیرضا رضاداد مشاور عالی رییس سازمان سینمایی و عضو کارگروه سیاستگذاری و مدیریت سینما ضمن ابراز خرسندی از برنامه‌ریزی و اجرای این رویداد اظهار کرد: سیاستگذاری در حوزه صنعت و حوزه‌های دیگر بسیار روشن است؛ اما در سینما این گونه نبوده است و این اتفاق نشان دهنده نیاز جامعه به اصلاح ساختار هنری و صنعتی سینماست.
مشاور عالی رییس سازمان سینمایی و در پاسخ به رمضانعلی حیدری خلیلی معاون توسعه فناوری و مطالعات سینمایی در تبیین راهکار باید برای سینمای ایران گفت: مساله شناسی سینمای ایران می‌تواند مبنای عمل در محور تعیین شده باشد و باید کاربردی و قابل انطباق با عملکرد باشد.
رضاداد ادامه داد: در ایران، سینما، فرهنگی است و لزوما مطالعات نیز فرهنگی بوده است. اما عمده توجه سینما رویکرد صنعتی دارد و باید شاخصه‌های اقتصادی نیز برای سینما تعریف شود. اساسا سیاست‌های سینما باید به نقطه‌ای باشد که بتواند ترکیب مخاطبان سینما را تغییر دهد. تبیین صحیح آن زمانی اتفاق می‌افتد که به تغییر مخاطب بینجامد.
علیرضا رضاداد گفت: سیاستهای ما در سینما رویکردی آرمانگرایانه داشته و بیشتر مبتنی بر حرف است تا عمل. تاکنون نسبت ما با سینما بر خلاف دیگر عرصه های اجتماعی مانند صنعت و اقتصاد چندان روشن نشده و سینما را در دایره سرزمین خودمان تعریف کرده ایم و به بازارهای جهانی فکر نکرده ایم، در صورتی که سودآوری فیلم در بازارهای خارج از کشور تولید کننده است. چرخه تولید سینما باید اصلاح شود. شناخت ظرفیت‌های کشور و بازنمایی آن برای فعالان سینما در زمینه نیروی انسانی ، امکانات فنی، فرصت ها و تهدیدهای آینده کشور باعث می شود سیاستهای تولید روشن تر انجام گیرد.

برخلاف تصور عموم، همشهری کین محصول یک کار جمعی بود و «ولز» تنها قهرمان صحنه نبود. بخش اعظم فیلمنامه «همشهری کین» را «هرمن جی. منکوویچ» روزنامه‌نگاری که بعدها فیلمنامه‌نویس شد به نگارش درآورد.

با وجود ارزش‌ بالای سبک کارگردانی «ولز»، این فیلم بسیار مدیون تصویربرداری کم‌نظیر و ماهرانه «گرگ تولاند» است. «ولز» او را سریع‌ترین فیلم‌بردار هالیوود می‌دانست.

نکات ناگفته فیلم «همشهری کین» را به نقل از «ویلیام کوک» منتقد می‌خوانیم:

* نام فیلم «همشهری کین» در ابتدا «آمریکایی» بود.

 آیت‌الله عبدالله جوادی آملی بعد از ظهر پنجشنبه 8 بهمن ماه در دیدار مجید مجیدی کارگردان فیلم سینمایی «محمد رسول‌الله(ص)» با بیان اینکه اگر هنرمندی کار خوب داشته باشد و شخصیت خوبی نداشته باشد، فقط از دنیا بهره می‌برد، اظهار داشت: از دیدگاه امام علی(ع) ارزش هرکسی به دین‌داری او است.

وی با تأکید بر اینکه یک هنرمند باید ابتدا و انتهای کارش با خالق آفرینش باشد، افزود: انسان موجودی است که همیشه در راه است و فردی موفق است که ابتدا و انتهای کارش باخدا باشد.

استاد برجسته حوزه علمیه قم با بیان اینکه فیلم سینمایی «محمد رسول‌الله(ص)» باید تداوم داشته باشد، اظهار کرد: انتظار داریم این فیلم به دیگر ابعاد این شخصیت بزرگ بپردازد و دیگر دوره‌های زندگی ایشان را به تصویر بکشد.

وی با تأکید بر اینکه نباید نگران بی‌مهری‌ها علیه این فیلم بود، اظهار داشت: پیشنهاد می‌کنم که با روشنفکران دینی هر کشور بابت ترویج ارزش‌های شخصیت محمد رسول‌الله(ص) دیدارهایی داشته باشید.

آیت الله جوادی آملی با بیان اینکه در فیلم‌ها نباید مسئله شرک ترویج شود، توضیح داد: زبان تصویر می‌تواند اسلام را به بهترین شکل ترویج دهد.

وی با بیان اینکه حتی یک آهنگ خوب می‌تواند مسیر یک انسان را عوض کند، تصریح کرد: بسیاری از کسانی که با ارزش‌های اسلامی ناآشنا هستند، فرصت مطالعه و ورود به بحث‌های علمی ما را ندارند، اما می‌توانیم با زبان هنر آن‌ها را با فطرت خود آشنا کنیم.

فیلم ملک سلیمان در سال 1389 رکورددار اکران سینمای ایران شد. این فیلم بر اساس قصه های قرآن ساخته شده‌ است. ملک سلیمان اولین فیلم فاخر است با ردیف بودجه میلیاردی  در سال 84 است. عوامل فیلم برای انتخاب و استفاده از عوامل خارجی برای انجام جلوه های بصری فیلم، سفرهای متعددی به شرکت های مختلف فیلم سازی جهان داشتند و در نهایت لئولو (هنگ کنگ) به عنوان مدیر جلوه های بصری ملک سلیمان انتخاب شد.