اسطوره سازان تمدن ایرانی

اگر در افغانستان نباشیم باید در آمریکا بجنگیم(قبل از تهدید اتمی افغانستان)

یوهان گوتفرید هردر، فولکلورپژوه آلمانی می‌گوید که فولکلور روح یک ملت است.  به این معنا اگر ملتی به داشته‌های فرهنگی- هنری و در کل به سبک زندگی روزانه‌ی  خود بها ندهد و یا در مراقبت از آن کوتاهی کند- به مرور زمان از روح- روحیه‌­ی ملی-  تُهی می‌شود. وقتی که روح یک ملت از بین برود، آنگاه است که نابودی آن ملت نیز فرا می‌رسد.

درباره‌ی فولکلور و بطور خاص ادبیات شفاهی افغانستان، تاکنون کار جدی و سیستماتیک انجام نشده، شماری از نویسندگان در این زمینه کارهای را انجام داده اند اما این کارها از نظر حجم و گستردگی به اندازه‌ای نیست که بتوان روی آن‌ها حساب ویژه بازکرد.  فولکلور حوزه‌ی بزرگی از فرهنگ توده را در بر می‌گیرد و از دیدگاه فولکلور پژوهان- در مطالعات فولکلور شناسی، بیشتر رویکرد مردم شناسی- و مردم نگاری نهفته است تا مساله هنر و ادبیات. به این بیان که فولکلور تنها شامل ادبیات شفاهی- افسانه‌ها و اساطیر نمی‌شود بلکه فراتر از این محدوده می‌رود و به عبارتی شامل تمام جنبه‌های زندگی توده‌ی مردم می‌شود. در افغانستان تنها یک نفر این کار را کرده است، کاری که از نظر حجم و گستردگی، فراتر از ادبیات شفاهی است و آن یک نفر هم شهروند افغانستان نیست ولی عشق و دلدادگی خاص به ساحت فرهنگ این کشوردارد.

صدیق برمک کارگردان افغانستانی فیلم "اسامه" را در سال 2003 ساخت که فرصت اکران بین المللی پیدا کرد و جوایز مهمی از جشنواره‌های معتبر کسب نمود.
داستان فیلم:
در دوران طالبان، زنی پرستار که شوهرش در جنگ های داخلی و برادرش در جنگ با روس ها کشته شده، با مادر پیر و دختر نوجوانش زندگی فقیرانه ای دارند. بیمارستانی که در آن کار می کند به افلاس افتاده، دکترها و مسئولان بیمارستان به دلیل نبود بودجه و بی اعتنایی حکومت آنجا را ترک کرده اند و در آخرین مراجعه او، شاهد خالی شدن کامل بیمارستان است.
از سوی دیگر، رفت و آمد او دخترش در سطح شهر بدون همراهی یک مرد طبق مقررات طالبان ممنوع است. مادربزرگ موهای دختر را کوتاه می کند و لباس های پدرش را به او می پوشاند تا هیبتی پسرانه پیدا کند و بتواند مادرش را در خارج از خانه همراهی کند. مادر، او را نزد یکی از دوستان سابق شوهر مرحومش که شیرینی فروشی محقری دارد می برد تا با شاگردی او، نان بخور و نمیری به خانه بیاورد. دخترک که مورد ظن و توجه یکی از افراد طالبان قرار گرفته، در دومین روز کار، به اجبار به مدرسه ای برده می شود که کارش تربیت "طالب" برای آینده حکومت است.
هنگامی که یکی از مدرسان پیر مدرسه در حمام به بچه های نوجوان آموزش غسل جنابت می دهد، شک همومی نسبت به دختر بودن دخترک برانگیخته می شود و از آن پس مدام در معرض آزار بچه ها و چشم طمع مردان طالبان است. تنها حامی او پسرکی ست که با اسفند دود کردن گدایی می کند و با اینکه روزی دخترک را با مادرش دیده و رازش را می داند، در برابر نوجوانان مهاجم از او دفاع می کند. و اوست که نام اسامه را بر دخترک می گذارد. خیلی زود و پس از یک تنبیه (آویخته شدن در چاه) راز دخترک برملا می شود و به زندان می افتد تا چند روز بعد به همراه عده ای دیگر در ملاء عام مجازات شود. یکی از این افراد یک مستندساز غربی ست که به جرم "عکسبرداری و جاسوسی علیه طالبان" به مرگ محکوم و به گلوله بسته می شود، دیگری یک زن پرستار غربی ست که سنگسار می شود، و اما... مدرس پیر مدرسه از قاضی تقاضا می کند که دخترک را به جای مجازات، به او بسپارند تا به جمع همسرانش اضافه کند. دخترک را به خانه می آورد و زنان دیگر او را می آرایند تا شب که پیرمرد بازمی گردد مراسم زفاف را با به جا آورد، و سپس در بشکه ای آب گرم، غسل می کند.

کشور افغانستان به سبب مخاطرات سیاسی و فرهنگی و جنگ‌هایی که از سر گذرانیده و همچنین منازعات داخلی هرگز نتوانسته سبب ساز پدیده‌های فرهنگی ذاتی خود باشد.

در تمام این سالها اگر جرقه ای در پهنه‌ی فرهنگی این کشور روی داده به سبب فعالیت‌های هنرمندان این کشور خارج از مرزهای افعانستان بوده است.

با اینهمه سینمای افغانستان بین سالهای 1965 تا 1970 در حالیکه می‌توانست به ظهور و حتی به بلوغ برسد، بدلیل منازعات سیاسی به یکباره بی‌فروغ شد. جنگ با شوروی سابق و پس از آن درگیری‌های داخلی و همچنین پیدایش طالبان همگی باعث شد سینما در افغانستان هیچ رشدی نداشته باشد.

برای اولین بار در سال 1302 شاه امان الله یک پروژکتور شخصی وارد این کشور کرد که سرمنشا ایجاد یک سینمای کوچک گردید. این سینما که در سال 1313 و با نام بهزاد تاسیس شده بود سرانجام تعطیل گردید؛چون شرایط فرهنگی به گونه‌ای بود که قاطبه ی مردم با این پدیده مخالفت نشان می‌دادند.

«سفر قندهار» فیلمی ایرانی است، اما استعدادهای سینمایی افغان مانند نیلوفر پذیرا بازیگران اصلی آن هستند. این فیلم داستانی منحصربه‌فرد از زندگی خانواده‌ای افغان را به تصویر می‌کشد و در واقع یک نیمه‌زندگی‌نامه‌ای محسوب می‌شود درباره زنی متولد افغانستان که مجبور می‌شود برای یافتن خواهرش از محلی زندگی خود یعنی کانادا به افغانستان سفر کند. نتیجه این سفر نمایش عواقب نگران‌کننده حضور طالبان در این کشور است. «سفر قندهار» موفقیت بزرگی در زمینه فیلمهای افغانی و با موضوع زندگی افغان‌ها بود. این فیلم در سال ۲۰۰۵ به‌عنوان یکی از ۱۰۰ فیلم برتر مجله تایم در تمام دوران و اولین فیلمی که سینمای افغانستان را به جشنواره فیلم کن آورد معرفی شد.

سال تولید: ۲۰۰۱
ژانر: درام
کارگردان: محسن مخملباف
بازیگران اصلی: نیلوفر پذیرا، داود صلاح‌الدین، سرو تیموری
امتیاز (IMDB): ۶٫۸

فیلم سینمایی سفر قندهار‏ | 1379 - 2001

داستان سینمادار قدیمی کابل:

  داستان فیلم گلچهره در مورد اشرف خان (مسعود رایگان) سینمادار قدیمی کابل است که بعد از سقوط دولت کمونیستی نجیب الله و تسلط مجاهدین بر افغانستان می خواهد سینمای خود را که «گلچهره» نام دارد بازسازی کند. اشرف خان برای بازسازی سینمای قدیمی خود با وزیر فرهنگ وقت و سالار (افشین هاشمی)، و مسئول فیلمخانه ملی افغانستان وارد مذاکره می شود و هر یک از آن ها به نوبه خود برای بازسازی سینما «گلچهره» به اشرف خان یاری می رسانند، اما یکپارچگی دولت با سر بر آوردن شورشیان طالبان از بین می رود و دوباره آشوب و جنگ داخلی در افغانستان به راه می افتد. اشرف خان در این میانه از وزیر فرهنگ افغانستان می خواهد تنها از او حمایت کنند. در این میانه عبدالقادر (حسین محب اهری) که یکی از رهبران متعصب افغان است نزد اشرف خان آمده و به او اعلام می کند که هرگز اجازه نمی دهد او با راه انداختن سینما «فساد» را در میان جوانان جامعه تبلیغ کند. اما اشرف خان از این گونه حرف ها هیچ هراسی به دل خود را نمی دهد و با مدد و همراهی سالار و دکتر (لادن مستوفی) تصمیم می گیرد تا آپارات قدیمی سینما را تعمیر کند. رخساره آدرس یکی از دوستانش به نام گودرز (هدایت هاشمی) که در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مشهد کار می کند و متخصص تعمیر انواع آپارات سینما است را به اشرف خان می دهد و اشرف خان برای یافتن گودرز راهی مشهد می شود. او در مشهد گودرز را راضی می کند که برای تعمیر آپارات کهنه سینمایش به کابل برود و بعد از توافق گودرز آن ها راهی کابل می شوند.

فیلم سینمایی 12 سترانگ دربارۀ جنگ جنرال دوستم و طالبان در ولایت بلخ، همچنان در پرده‌ای سینماهای ایالات متحده امریکا به‌نمایش گذاشته می‌شود.

این فیلم از روی داستان «سربازان اسپ‌سوار» تهیه شده‌است.

سربازان اسپ‌سوار داستانی است که بربنیاد رویدادهای واقعی سال ۲۰۰۱میلادی در افغانستان تهیه شده‌است و جنگ ائتلاف شمال، به‌ویژه جنرال دوستم را با پشتیبانی امریکا برضد طالبان، به‌تصویر می‌کشد.

نام ۱۲نیرومند اشاره به ۱۲تفنگدار نیروهای امریکا است که پس از حملات ۱۱سپتامبر، از راه ازبیکستان وارد افغانستان شدند و درکنار زیردستان مسلح جنرال دوستم، بر ضد طالبان می‌جنگند.

پیش از ورود این ۱۲سرباز، جاسوسان «سی‎آی‌ای» با سران و فرماندهان ائتلاف شمال دیدارمی‌کنند و با اهدای پول، مشروب الکلی «ودکا» و تحفه، آنان را به همکاری با نیروهای امریکایی فرا می‌خوانند.

گفته می‌شود که این فیلم در مکزیکو نو در جنوب امریکا ساخته شده و نکتۀ چشم‌گیر آن، مناظر خشک و کوهستانی فیلم است که به کشور شباهت دارد.

از حضور نیروهای امریکایی در افغانستان ۱۶سال می‌گذرد و جنگ افغانستان طولانی‌‌ترین جنگ تاریخ آمریکا خوانده شده‌است.

جوامع از گذشته های دور قهرمان پرور بوده اند. این قهرمان پروری و قهرمان سازی نمایانگر بخشی عمده از نیازهای روانی انسان هاست.
قسمتی از این نیاز٬ برخورد و مقابله با ترس است. افرادی که یک سر و گردن بالاتر از دیگران می ایستاده اند و در برابر ناملایمات و دشواری ها و رویدادهای وحشت بار٬ مقابله می کرده اند٬ تبدیل می شده اند به قهرمان ها. از طریق این ها٬ انسان های دیگر خود را امن تر احساس می کرده اند و در سایه ی شان احساس آرامش و راحتی. در کنار آن٬ بهانه ای داشته اند برای افتخار ورزیدن و غرور آفرینی و ارضا کردن نیاز به اعتماد به نفس.

البته بسیاری از انسان ها حالا دیگر ترسی از این ندارند که مثلا موجودی ترسناک و موهوم از گوشه ی سر بالا می کند و سبب اذیت و آزار شان می شود. با وجود این٬ جوامع عصر مدرن پیوسته دنبال قهرمان سازی و قهرمان پروری بوده اند٬ از میان مثلا دانشمندان٬ فضانوردان٬ و سربازان و در مجموع کسانی که به نحوی جان خود را به خطر می اندازند تا کار مهمی انجام دهند.

این نشان می دهد که قهرمان سازی یک لایه ی دیگر هم دارد. انسان ها٬ در وجود قهرمان ها٬ ارزش های خود را می بینند و قهرمان ها را نماینده و پاسدار این ارزش ها می پندارند. به عبارتی می توان گفت که قهرمانان حد و مرز ارزش های عمده ی یک جامعه را تعیین می کنند و به همین دلیل سمبول و الگویی می شوند در حد پرستش.

در بحبوحه جنگ اوکراین در شرایطی که شرق و غرب یک بار دیگر در برابر هم صف آرایی کرده بودند و منطقه کریمه به مناقشه جدید روسیه و آمریکا بدل شده بود، باز هم نام "بلک واتر" بر سر زبان‌ها افتاد.
موضوع زمانی آغاز شد که در برخی سایت‌های خبری، فیلمی مبنی بر حضور نظامیانی بی نام ونشان در شهر "دونتسک" اوکراین منتشر شد؛ این نظامیان در حالی که صورت پوشیده‌ای داشتند به تظاهرات مردم هوادار روسیه حمله‌ور شدند و تظاهرکنندگان درحالی که متفرق می‌شدند، نام" بلک‌واتر" را صدا می‌کردند.
شکل‌گیری بلک واتر
"بلک واتر" نام قدیمی شرکتی است که امروزه "آکادمی" نامیده می‌شود و شعار آن "نخبه پروری و حمایت اعتماد ساز" است، ماموران بلک واتر مزدوران جنگی هستند و پرچم آن ردپای سیاه حیوانی وحشی در میان نشانه قرمز هدف گیری تفنگ است.

فیلم آرمانشهر - Arman Shahr Film سال ساخت: 1394 | پخش: 97 | نویسنده : امیر آقایی | کارگردان : حسن ناظر 

خلاصه داستان آرمانشهر:

داستان زنی به نام جانان (با بازی ملالی زکریا) است که همسرش هشت سال پیش در جنگ دچار قطع نخاع شده و فلج است. جانان می‌خواهد با لقاح مصنوعی باردار و صاحب فرزند شود. او برای این کار به اسکاتلند سفر می‌کند. اما سرنوشت جانان پس از اهدای منی از سوی ویلیام (یک مرد اسکاتلندی دانشجوی علوم پزشکی شاغل در کلینیک بارداری و علاقه‌مند به فلسفه و دین) تغییر می‌کند.

ساسان فلاح فر کارگردان «نقاشی یک رویا» بیان کرد که این مستند درباره فردی است که معتاد بوده است اما بعد از ترک اعتیاد مدافع حرم می شود.
ساسان فلاح فر کارگردان عرصه مستند در گفتگو با خبرنگار مهر درباره مستند «نقاشی یک رویا» که به هشتمین جشنواره مردمی فیلم «عمار» راه یافته است، گفت: این مستند رویایی را که به واقعیت تبدیل شده است به تصویر می کشد. درواقع در «نقاشی یک رویا» می بینیم فردی به نام سخی میر الله قلی که اسیر دست اعتیاد بود، همواره این رویا را داشت که بتواند در جبهه مقاومت در کنار مدافعان حرم بجنگد اما اعتیاد مانع او می شد. به همین دلیل تصمیم می گیرد که همه چیز را با همه سختی ها کنار بگذارد که موفق به این امر هم می شود و اعتیاد را کنار می گذارد، زیرا شرط رفتن به سوریه ترک اعتیاد بود.

  در این مستند برای اولین بار تصاویری از رزم و دلاوی فاطمیون دیده می‌شود. مجاهدان افغانستانی این مستند را در حین انجام عملیات تصویربرداری کرده‌اند. شهید سید حسن حسینی با نام جهادی سید حکیم فرمانده اطلاعات شناسایی تیپ ۲ لشکر فاطمیون است که حضور موثر و نقشی اساسی در عملیات آزادسازی پالمیرا داشته است.
 
در این مستند حضور سید حکیم بسیار پررنگ است. این عملیات بواسطه اطلاعات شناسایی قویِ پیش از آن جزو کم تلفات‌ترین عملیات‌های فاطمیون بوده است.
«نبرد پالمیرا» در خانه مستند انقلاب اسلامی تهیه شده و گروه رسانه‌ای فاطمیون مجری طرح آن بوده است. ساسان فلاح‌فر این مستند را کارگردانی کرده است.

«لینا» داستانی را با رویکرد اصلی دوستی میان ملت ایران و ملت افغانستان روایت می‌کند.  ۹۰ درصد این فیلم سینمایی در تهران و بخش کوتاهی از آن در هلند فیلمبرداری شده است.

چیزی که زیاد به چشم می‌خورد، همانا هویت گم‌شده‌ بازیگر فیلم است که بالاخر موفق می‌شود و هویت خود را پیدا می‌کند و به کابل می‌آید. بازی درون‌گرای حسیبا، ببینده را وادار می‌کرد که این فیلم را تا وقتی که پدرش را پیدا می‌کند، دنبال کند.

«لینا» نخستین تجربه کارگردانی فیلم بلند رامین رسولی، کارگردان افغانستانی ساکن هلند است که تهیه‌کنندگی آن را سیاوش حقیقی برعهده داشته و سرمایه گذاران فیلم بر عهده سید محمد احمدی و فردین رسولی است. «لینا» داستانی را با رویکرد اصلی دوستی میان ملت ایران و ملت افغانستان روایت می‌کند.

نقش اصلی این فیلم را حسیبا ابراهیمی، بازیگر افغانستانی برعهده دارد و داستانی را درباره زندگی یک دختر افغان در خانواده‌ای ایرانی روایت می‌کند که هویت گمشده‌ خود را می‌جوید.

بیش و پیش از تهاجم به خاک، این فرهنگ افغانستان بود که پس از 11 سپتامبر مورد هجوم چند ملیتی قرار گرفت. فرهنگی که ریشه در تاریخ چند هزار ساله از نظر ملی و قرن های متمادی حضور درخشان تمدن اسلامی در این سرزمین دارد. در این سال ها افغانی ها همانگونه که در مقابل ارتش سرخ شوروی سلحضورانه ایستادند، نشانه هایی از مقاومت در برابر این تهاجم فرهنگی را نیز نشان می دهند. این فیلم روایتی است از پیشینه و حل فعلی این مقاومت فرهنگی.

«افغانستان من» ( My Afghanistan) عنوان مستندی به تهیه کنندگی سلیم غفوری است که نگاهی به پیشینه تاریخی و وضعیت فرهنگی و اجتماعی کشور افغانستان در دوران پس از طالبان دارد.

این مستند به تهیه کنندگی سلیم غفوری و کارگردانی محمدمهدی خالقی محصول سال 2013 مرکز فرهنگی میثاق است و سعی دارد اطلاعاتی از وضعیت کنونی افغانستان (دوره بعد از طالبان) را در لایه های مختلف جامعه به تصویر بکشد.

مستند «افغانستان من» با نیم نگاهی به تاریخ چند دهه قبل این کشور، سری به شهرهایی همچون بلخ، هرات، کابل و مزار شریف می زند تا هم از پیشینه تاریخی و باشکوه آنها بگوید و هم از وضعیت کنونی آن که بیشتر تحت تاثیر جنگ های پی در پی بوده اطلاعاتی به مخاطب ارایه دهد.

از جمله مواردی که در این مستند به آن پرداخته خواهد شد می توان به پیشینه تاریخی افغانستان و معرفی برخی از مشاهیر آن، زبان فارسی، مشکلات مردم به علت جنگ های مختلف، طالبان، حمله آمریکا بعد از یازده سپتامبر، شکنجه برخی از شهروندان بی گناه افغان در زندان های بگرام و گوانتانامو، وضعیت آموزش و مدارس و دانشگاه ها اشاره کرد.

به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ برخى منابع امنیتى گفته‌اند که رقم تلفات حملات انتحارى و انفجارى روز گذشته به مرکز فرهنگی تبیان و خبرگزاری صدای افغان (آوا) در غرب کابل به ۵۰ شهید و بیش از ۹۰ زخمی رسیده است.

صبح دیروز پنجشنبه 7 دی 1396 یک فرد انتحاری، خود را در یک همایش علمی-پژوهشی که در مرکز تبیان در حال برگزاری بود منفجر کرد و متعاقب آن دو انفجار دیگر نیز صورت گرفت.

گروه تروریستی داعش مسئولیت این حملات را بر عهده گرفته است.

پیام یک کاربر افغان به ترانه علیدوستی در توییتر:

صفحه دیدنی افغانستان در سایت تبیان بزرگترین پایگاه فرهنگی و اطلاع رسانی ایران به آدرس afghan.tebyan.net راه اندازی شد.

احتمالا تبیان به خاطر حمایت از زبان فارسی، فرهنگ دینی و احترام به انبوه مخاطبین افغانی خود این صفحه را راه اندازی کرده است.

موسسه تبیان از پیشگامان فضای مجازی ایران با راه اندازی بسته کامل مجموعه سایت ها و پرتال های فرهنگی، دیتاسنتر و میزبانی ایران وب سایت های اینترنتی، و بخش دپارتمان نرم افزار و برنامه نویسی فعال می باشد. که پشتیبانی از تمامی سایت های اسلامی اعم از شیعه و سنی را در دستور کار خود دارد.

فیلم "آخرین ملکه زمین" محمد رضا عرب تولید 1385 سوره، یکی از بهترین فیلم سینمای ایران در موضوع افغانستان در کنار "بایسیکل ران، سفر قندهار، باران، گل چهره، عروس افغان،حیران، من بن لادن نیستم، مجنون لیلی، مزار شریف، فرشتگان قصاب و..." است.

سینمای ایران همیشه بهترین شروع ها رو دارد، اما لزوما به معنای ادامه دهند خوب نیست. اولین فیلم سینمایی درباره بوسنی"خاکستر سبز" را ابراهیم حاتمی کیا و اولین مستند بلند را محمد رضا عرب "در امتداد ساوا"، "بحران کوزوو"کار کرد، اما بعدها کلا فیلمسازی درباره بوسنی را به دوستان هالیوودی مون واگذار کردیم در مورد افغانستان اما وضعیت کمی بهتر است.

خلاصه داستان:
علی‌بخش جوان مهاجر افغانی که در ایران مشغول به کار است از خانواده به خصوص همسرش شاه گل مدتی بی خبر است. حوادث و تهدید حمله‌ی آمریکا به کشور افغانستان دلشوره های علی‌بخش را بیشتر می کند و او تصمیم می گیرد به کشورش افغانستان بازگردد، که در این سفر طولانی با فراز و نشیب های زیادی روبرو می شود.

"فرشتگان قصاب" یکی از بهترین فیلم هایی است که درباره جنگ در افغانستان و نیروهای آمریکایی در افغانستان ساخته شده است، پیش از آین فیلم های خوبی از سینمای ایران چون" آخرین ملکه زمین" محمدرضا عرب نیز در موضوع افغانستان ساخته شده است.

«فرشتگان قصاب»اکران سینمایی نشد و فقط اکران و پخش تلویزیونی را انتخاب کرد اما ای کاش این فیلم اکران سینمایی داخلی و خارجی می شد. ضعف شبکه توزیع و پخش همیشه مشکل اصلی سینمای ایران بوده و هست