اسطوره سازان تمدن ایرانی

بهزاد عشقی منتقد و مدرس سینما به تازگی ۲ کتاب تازه خود در ترسیم الگوشناسی و جریان‌شناسی تاریخی سینمای ایران را روانه بازار کرد. هر ۲ کتاب در نشر نگاه و در مهر ۱۳۹۹ خورشیدی منتشر و برای علاقه‌مندان به آثار تحلیلی سینما قابل تهیه است.

کتاب های سینمایی در سال های گذشته به طور عمده در چند حوزه محدود منتشر می شوند: گروهی در برگیرنده نقد و تحلیل منتقدان سینمایی است که در طول این سال ها در جراید و نشریات نگاشته شده است، برخی دیگر نیز به ترجمه و بازنشر برخی فیلمنامه‌های پرفروش و همچنین اقتباس های ادبی مرتبط می شود. در این میان جای کتاب های تحلیلی که به بررسی الگوهای مرسوم در سینمای ایران می پردازد و جریان های پرطرفدار تاریخ سینما را مورد واکاوی قرار می دهد، خالی بود. بهزاد عشقی که بیشتر در میان مخاطبان سینما به نقد آثار سینمایی، تلویزیونی و بخصوص نمایش های تئاتر شهرت دارد در جدیدترین آثارش که همزمان منتشر شد به ترسیم و بررسی این دوران و تحلیل افت و خیزها، فراز و فرودها و بطورکلی جریان شناسی یکی از دوره های مهم تاریخ سینمای ایران و دلایل محبوبیت فیلم ها با تکیه بر تشریح الگوها پرداخته است.

۲ کتاب «عشق سال های فیلمفارسی و نوزایی سینمای ایران» و «کهن الگوهای سینمای ایران» نوشته بهزاد عشقی در اوایل مهر ۱۳۹۹ خورشیدی به وسیله نشر نگاه به چاپ رسید. در کتاب نخست نوزایی سینمای ایران از بطن سینمای فیلمفارسی و بر آمدن فیلمسازان تاریخ سازی چون مسعود کیمیایی و داریوش مهرجویی و دیگران، با نگاهی جامعه‌شناختی مورد واکاوی قرار می‌گیرد.
در این کتاب مباحثی چون شخصیت‌های ماندگار و اقتباس ادبی، سینمای خیابانی و ناتورالیسم ایرانی، شیدایی و عقلانیت مدرن و سینمای پرویز کیمیاوی، سیاست حذف و بازی کی بود کی بود من نبودم، ستاره مرده است و دیگر نمی‌میرد، از کیارستمی استالین نسازیم، دروغ خوانی و تاریخ، ارجاع‌های فرهادی و گفتگوهای بینامتنی و... طرح شده است. «ما این داستان را از واپسین سال‌های دهه چهل شروع می‌کنیم و تا به امروز می‌رسیم که سینمای هنری ایران به مهم ترین سفیر فرهنگی این سرزمین در محافل جهانی بدل شده است.»

لفظ فیلمفارسی به دلیل آن‌که بر پدیدهٔ مستقلی دلالت دارد که نه فیلم است و نه فارسی، بسیار هوشمندانه وضع شده است.

هم‌چنان‌که از ظاهر کلمه بر می‌آید، این پدیده ملغمه‌یی است از فیلم و فارسی که در ترکیب، ماهیتی دیگر گونه و مستقل یافته است. اگر این پدیده را به صرف گویش فارسی و استفاده از اجزای برگرفته از زندگی ایران، متعلق به ایران یا منحصر به ایران بدانیم خطا کرده‌ایم. شاید فیلمفارسی به دلیل ظاهر ایرانی‌اش ما را دچار توهم کند که بر نوعی هویت ملی دلالت دارد، اما اصلی‌ترین ویژگی فیلمفارسی همان انتزاع قالب از محتواست و همین امر است که به آن هویتی هیچ جایی یا بهتر بگوییم هر جایی می‌بخشد؛ چنان که این ویژگی سبب می‌شود که عرصهٔ ظهور فیلمفارسی به سینما محدود نشود و به حیطهٔ ویدیو و تلویزیون هم گسترش یابد. در این مقاله سعی در بیان فیلمفارسی و ویژگی‌های آن داریم و این‌که دلایل فیلمفارسی بودن چیست.

فیلمفارسی چیست؟

تاریخ سینما همیشه به مذهب توجه داشته است. فیلم‌های بسیاری درباره خود مذهب، رویکرد‌های گوناگون آن، تأثیرات اجتماعی و سیاسی‌اش و جنبه‌های مختلف دیگر آن ساخته شده‌اند. فیلم‌های زیادی درباره رشادت اندیشمندان و مبارزان مذهبی تولید شده‌اند یا تاریخچهٔ جنگ‌هایی که بر سر مذهب رخ داده‌اند را بازگو کرده‌اند. بااین‌وجود فیلم‌هایی که مشخصاً درباره پیامبران ساخته شده باشند، انگشت‌شمار هستند و عموماً هم جز مواردی معدود مانند فیلم مارتین اسکورسیزی بزرگ، در شمار آثار ماندگار به‌جا نمانده‌اند.

جالب است که در میان پیامبران داستان زندگی حضرت داوود، حضرت مسیح و پیامبر اسلام (ص) بیش از باقی پیامبران دست‌مایه ساخت فیلم قرار گرفته. عموم فیلم‌هایی که به زندگی محمد (ص) پرداخته‌اند هم آثاری مصری هستند.

روزی از دفتر رهبری با من تماس گرفتند و برای ملاقات با حضرت آقا از من دعوت کردند. از دوستانم پرسیدم که گفتند حضرت آقا همیشه با اهالی فرهنگ نشست‌هایی دارند و در زمینه‌های مختلف هنری گفت‌وگو می‌کنند. احتمالا این هم یکی از آن دیدارهای گروهی است. زمانی که رفتم، مسوولین دفتر من را به کتابخانه شخصی حضرت آقا راهنمایی کردند و متوجه شدم این دیدار یک دیدار کاملا خصوصی است. در این دیدار حضرت آقا در صحبت خود به من گفتند من کارهای شما را دیده‌ام و به شما پیشنهاد می‌دهم که فیلمی در مورد کودکی حضرت محمد (ص) بسازید.

وی افزود: حضرت آقا در ادامه فرمایشات‌شان مطلبی را گفتند که من را کاملا شگفت‌زده کرد و گفتند: تاکنون 72 فیلم در مورد بودا و 200 فیلم در مورد حضرت مسیح (ع) و 120 فیلم در مورد حضرت موسی (ع) ساخته شده است ولی برای حضرت رسول مکرم اسلام (ص) تنها یک فیلم.

دیزنی پیش از آنکه به غول صنعت سرگرمی دنیا تبدیل شود، استودیویی بود که تنها در حوزه ساخت انیمیشن فعالیت می‌کرد. در سال ۱۹۲۸ کشتی بخار ویلی (Steamboat Willie) به عنوان نخستین حضور میکی ماوس رونمایی شد و اولین کارتون کوتاه بود که صداگذاری همزمان داشت. کمی بعد، گل‌ها و درخت‌ها (Flowers and Trees) پخش شد و اولین کارتونی بود که به شکل رنگی طراحی شده بود.

به‌نوشته‌ی ویجیاتو، موارد ذکر شده در کنار کلی حرکت انقلابی و جذاب دیگر از دیزنی، به شکل‌گیری نخستین انیمیشن بلند تاریخ یعنی «سفیدبرفی و هفت کوتوله» منجر گردید. برای حدود یک قرن، تکنولوژی‌های خیره‌کننده و نوآورانه بخش مهمی از سرمایه‌گذاری‌های دیزنی بوده‌اند. در ادامه این مقاله به ۵ تکنولوژی خلاقانه و قابل توجه در انیمیشن‌ها و کارتون‌های دیزنی (و پیکسار به عنوان زیرمجموعه آن) نگاهی خواهیم داشت که در هر زمان صنعت را به پیش رانده‌اند.

دوربین مولتی‌پلین (The Multiplane Camera)

شهاب حسینی با ابراز خرسندی از حضور در در فیلم «کربلا جغرافیای یک تاریخ» گفت: اگر شخصیت عظیمی همچون امام حسین (ع) در هر قوم و ملتی بود، تا به حال صدها اثر ارزشمند درباره او تولید شده بود، اما متاسفانه ما هنوز هیچ‌کار بزرگی درباره این امام بزگوار انجام نداده‌ایم.

پنجمین شب از محفل عاشورایی بنیاد سینمایی فارابی با عنوان «سینماتکیه»، با حضور دکتر علی بهادری جهرمی سخنگو و دبیر هیئت دولت، شهاب حسینی و داریوش یاری به اکران فیلم سینمایی «کربلا جغرافیای یک تاریخ» و تقدیر از عوامل آن، شهاب حسینی، راوی قصه و داریوش یاری کارگردان اثر اختصاص داشت.

علی بهادری جهرمی، سخنگو و دبیر هیئت دولت با بیان اینکه صحنه کربلا هنرمندانه‌ترین صحنه تاریخ است، یکی از دلیل مانایی واقعه کربلا را هنری بودن آن خواند و ادامه داد: به‌واقع در واقعه کربلا به این فرموده حضرت زینب (س) پی می‌بریم که در عاشورا جز زیبایی ندیدم. حقیقتا اینگونه است که اگر با چشم دل نگاه کنیم، هیچ چیز جز زیبایی در کربلا وجود ندارد، چون تمام نور در مقابل ظلمت قرار می‌گیرد.

وی با بیان اینکه عاشورا عاشقانه‌ترین صحنه تاریخ است، اظهار کرد: هرچه در این واقعه رخ می‌دهد فقط عشق است و این عشق است که باعث شده تا در طول سال‌ها، انسان‌های متمادی عاشق و شیدای امام حسین باشند.

«پسر دلفینی» نامی است که این روزها زیاد شنیده می‌شود، انیمیشنی که سال ۱۳۹۹ به کارگردانی و نویسندگی محمد خیراندیش و تهیه‌کنندگی محمدامین همدانی تولید شد و به تازگی اولین اکران خود را در روسیه و آسیای میانه تجربه کرد؛ تجربه‌‌ای موفق برای فیلمی که طی 2 هفته سقف فروش یک و هفت دهم میلیون دلار را کسب کرده است.

نمایش انیمیشن جدید «لایتیر» محصول کمپانی پیکسار به دلیل ارجاعات همجنسگرایانه در عربستان و امارات ممنوع اعلام شد.

سینماهای زنجیره‌ای «Cineworld» نمایش فیلم «بانوی بهشت» را به دلیل اعتراض مسلمانان نسبت به محتوای این فیلم متوقف کرد.
به گزارش ایسنا به نقل از گاردین، سینمای زنجیره‌ای «Cineworld» در بریتانیا تمام نمایش‌های فیلمی کفرآمیز درباره دختر پیامبر اکرم (ص) را پس از اعتراضات فعالان مسلمان لغو کرد.
این سینمای زنجیره‌ای اعلام کرده تصمیم به لغو تمام نمایش‌های فیلم «بانوی بهشت» را در راستای حفظ امنیت کارکنان و مشتریان خود اتخاد کرده است.
تهیه‌کننده این فیلم نیز در حالی که حقوق معترضان برای ابراز نارضایتی خود دفاع کرد، اما گفت که این اقدام برخلاف ارزش‌های بریتانیاست که فیلم به طور کامل متوقف شود.
تصاویری که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده نشان می‌دهد ۲۰۰ مسلمان علیه فیلم تفرقه‌آمیز «بانوی بهشت» در خارج از سینمای «Cineworld» در بیرمنگام انگلستان دست به تظاهرات اعتراضی زدند. همچنین پس از حضور ۱۰۰ معترض در شعبه این سینما در بولتون نیز نمایش این فیلم لغو شد و رئیس شورای مساجد بولتون هم خواستار لغو نمایش این فیلم شده و اعلام کرده که این فیلم بر پایه ایدئولوژی فرقه‌ای است و ماهیت توهین آمیز برای جامعه مسلمانان دارد.
فیلم «بانوی بهشت» که از جمعه گذشته در بریتانیا اکران شده ادعا می‌کند که اولین فیلمی است که چهره پیامبر اسلام (ص) را به نمایش گذاشته است اما در نقد نشریه گاردین برای این فیلم آمده که هیچ بازیگری به تنهایی نقش پیامبر (ص) یا هیچ یک از شخصیت‌های مقدس دیگر اطرافیانش را ایفا نمی کند و چهره‌های ایشان که اغلب به صورت نور زیاد نشان داده می‌شود، توسط کامپیوتر تولید شده است.
تاکنون بیش از ۱۱۷ هزار نفر طوماری را برای حذف این فیلم از تمام سینماهای بریتانیا امضا کرده‌اند.
سخنگوی کمپانی «Cineworld» در این یاره توضیح داده است: با توجه به اتفاقات اخیر مربوط به نمایش فیلم «بانوی بهشت»، تصمیم گرفتیم نمایش های آینده این فیلم را در سراسر کشور لغو کنیم. این فیلم قرار بود در برادفورد، بیرمنگام، بولتون، لندن، گلاسکو سیلوربرن، میلتون کینز، شفیلد و ولورهمپتون نمایش داده شود.
سایت اسلامی «5Pillars» در نقد و بررسی فیلم «بانوی بهشت» با اننقاد شدید نسبت به محتوای این فیلم آورده که در آن سه تن از نزدیک‌ترین یاران پیامبر (ص) را با گروه‌تکفیری داعش مقایسه شده‌اند.

امیر دریادار حبیب‌الله سیاری رئیس ستاد و معاون هماهنگ‌کننده ارتش و امیر سرتیپ کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران با حضور در بنیاد سینمایی فارابی از چشم‌انداز خود در تولید مشترک اثر سینمایی با این بنیاد گفتند.
به گزارش روابط عمومی بنیاد سینمایی فارابی، امیر دریادار حبیب‌الله سیاری رئیس ستاد و معاون هماهنگ‌کننده ارتش جمهوری اسلامی ایران و امیر سرتیپ کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی با حضور در بنیاد سینمایی فارابی در جریان ساخت پروژه‌های دفاع مقدس این بنیاد از جمله «دسته دختران» قرار گرفتند.

فیلم هندی زمانی ببری وجود داشت نیز از آن دسته از فیلم های سینمایی هندی است که منازعات هند و پاکستان را سوژه خود قرار داده است. تایگر افسر ارشد سازمان جاسوسی هند است. تایگر در طی یکی از عملیات‌های خود با دختری به نام زویا آشنا می‌شود که مدتی بعد در می‌یابد زویا نیز افسر اطلاعاتی کشور پاکستان است. از آنجا که هند و پاکستان سال‌ها است منازعات سیاسی با هم دارند، ادامه رابطه تایگر و زویا ممکن نبوده و آنان از هم جدا می‌شوند.

خلاصه داستان

فیلم “موقعیت مهدی” روایتگر زندگی فرمانده لشگر عاشورا از ترک مدیریت شهرداری تا شهادت در قامت فرمانده لشگر عاشورا در عملیات بدر در زمستان ۱۳۶۳ است. مهدی باکری، شهردار ارومیه بعد از شماتت‌های یک پیرزن سیل‌زده، خدمت را نه در شهرداری که در بازگشت به سپاه و عزیمت به جبهه می‌بیند.

مهدی پیش از اعزام، به خواستگاری صفیه رفته و مراسم ساده‌ ازدواج‌شان را هم برگزار می‌کند. گفتنی است این فیلم ابتدا بنا بود یک مینی سریال پنج قسمتی به نام “عاشورا” باشد، فیلمی درباره‌ی لشکر عاشورا و با روایتی از زندگی شهید مهدی باکری، که با توجه به کیفیت تولید، سازندگانش این اثر را بر آن داشت تا نسخه‌ی سینمایی از آن را نیز برای نمایش در جشنواره تهیه کنند.

تهیه‌کننده «بتمن» به کریستوفر نولان هشدار داد و گفت او و «شوالیه تاریکی» را شکست می‌دهند.
به گزارش مهر به نقل از امپایر، دیلن کلارک تهیه‌کننده «بتمن» در مصاحبه‌ای با نشریه سینمایی امپایر گفت: مستقیم به کریس نولان گفته‌ام که ببین، ما سعی می‌کنیم بهترین بتمنی که تاکنون ساخته شده را خلق کنیم و سعی می‌کنیم شما را شکست دهیم.
وی افزود: مت ریوز کارگردان این فیلم علاقه‌مند بوده تا این شخصیت را تا اعماق عاطفی قلبش بررسی کند و تصویری متفاوت از آن ارایه دهد.
منتقدان «بتمن» ریوز را درست مانند «شوالیه تاریکی» در میان بهترین‌های ژانر ابرقهرمانی قرار داده‌اند و پیتر دبروژ در این باره نوشته است حتی کریستوفر نولان که سعی کرد سطوح بی‌سابقه‌ای از رئالیسم و جاذبه‌های یک حماسه را به بتمن بدهد، نتوانست در ادامه «بتمن» در سال ۲۰۱۲ از آن فراتر برود. اکنون کاری که مت ریوز می‌توانست بکند این بود که فیلمی تیره‌تر از «شوالیه تاریکی» بسازد، مرگ‌بارتر از «زمانی برای مردن نیست» و طولانی‌تر از «تلماسه» و با خلق یک بتمن جدی‌تر، به تنهایی شخصیت مستقل خودش را روی پرده ببرد.

فیلم‌های ابرقهرمانی از نظر اقتصادی بسیار بااهمیت هستند. در حقیقت، این فیلم‌ها در جدول فروش فیلم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. در نتیجه، ما هر ساله شاهد تعداد زیادی از این نوع فیلم‌ها هستیم که دارای کیفیت یکسانی هستند و شخصیت‌های جدید و گمنام زیادی، به نقش‌آفرینی دوباره در سری جدید این نوع فیلم‌ها می‌پردازند.

هم شرکت مارول و هم شرکت دی‌سی، بر سینماها و فرهنگ عموم مردم سلطه‌ی کامل دارند و بر آنها تاثیر می‌گذارند. اما با وجود شخصیت‌های بسیار زیاد در این فیلم‌ها، برخی از آنها بدون شک به محبوبیت زیادی دست پیدا می‌کنند، در حالیکه دیگر شخصیت‌ها به طور کلی فراموش می‌شوند.

این امر زمانی اتفاق می‌افتد که تماشاگران انتظارات زیادی داشته و از محتوای فیلم آگاه باشند. با این اوصاف، ما به بررسی پنج سری از بهترین فیلم‌های ابرقهرمانی و پنج سری از بدترین نوع این فیلم‌ها می‌پردازیم.

بنظر شما بهترین و بدترین دنباله‌ها از فیلم‌های ابرقهرمانی، کدام فیلم‌ها هستند؟

10- بهترین: ثور: رگناروک (Thor: Ragnarok)

اولین تریلر از فیلم «الکمین» منتشر شده است که یک داستان واقعی درباره نجات گروهی از سربازان اماراتی گیرافتاده در یک کمین، در یک دره کوهستانی، تحت محاصره حوثی‌های یمن را روایت می کند.

دو چهره معروف هالیوودی قصد دارند یک داستان جاسوسی متعلق به ۶۰ سال پیش را روی پرده سینماها بیاورند
به گزارش مهر به نقل از ورایتی، بن استیلر و کیت بلانشت همراه شده‌اند تا سریال تلویزیونی جاسوسی «قهرمان‌ها» محصول دهه شصت میلادی را تبدیل به یک فیلم سینمایی کنند.
علاوه بر نقش‌آفرینی در این فیلم، استیلر آن را کارگردانی و تهیه هم می‌کند. استیلر از طریق شرکت خودش رد آور پروداکشنز و بلانشت از طریق شرکتش درتی فیلمز در این پروژه به عنوان تهیه‌کننده حضور خواهند داشت.
فیلم «قهرمان‌ها» که قصد دارد به سریال تلویزیونی ساخته دنیس اسپونر وفادار بماند، داستان سه مامور سازمان ملل را دنبال می‌کند که هواپیمای‌شان در هیمالیا سقوط می‌کند.
بعد از اینکه یک تمدن پیشرفته که به صورت مخفی در تبت زندگی می‌کند آن‌ها را نجات می‌دهد، آن‌ها قابلیت‌های هوشی و فیزیکی تقویت‌شده‌ای کسب می‌کنند. آن‌ها به دنیای خارجی بازمی‌گردند و از قابلیت‌های ابرانسانی خود برای برقراری قانون و عدالت استفاده می‌کنند.

«الکمین» نخستین فیلم سینمایی جنگی امارات که بر اساس رویدادهایی از جنگ یمن و تجاوز ائتلاف عربی ساخته شده، به زودی در این امیرنشین اکران می‌شود.

هالیوود به سرعت قصد دارد فیلم خروج آمریکا از افغانستان را بسازد اما به جای پرداختن به وضعیت افغانستان می‌خواهد فقط تلاش‌های سربازان خودش را به تصویر بکشد.
به گزارش مهر به نقل از ورایتی، استودیوی یونیورسال پیکچرز حقوق رسمی ساخت فیلمی درباره خروج آمریکا از افغانستان را بر پایه ایده‌ای از جورج نولفی خریده و تام هاردی و چنینگ تیتوم برای نقش‌آفرینی در آن قرارداد امضا کرده‌اند.
این فیلم بر پایه برخی از وقایع چند ماه اخیر ساخته خواهد شد و داستان سه عضو سابق تیم نیروهای ویژه آمریکایی در افغانستان را در دوران سقوط سریع کشور به تصویر می‌کشد. آنها قصد دارند تعدادی از متحدان و خانواده‌های جامانده را از کشور بیرون ببرند.

تل ماسه یک آینده نگاری مرکب از سیاست، مذهب و اساطیر است که طرح‌واره‌ای از تمدن‌سازی بر اساس ظهور منجی را نشان می‌دهد. اما این منجی همان منجی ادیان الهی است یا بیشتر از آن بهره‌مند شده و شکل خاص دیگری از منجی را نشان می‌دهد؟
تل ماسه را باید سناریویی خواند که پیام نهایی‌اش تازه نیست و مانند آن فراوان است اما امتیاز آن در سبک و پرداخت متناسب با محتوا و البته شکل روایت جدیدش در ناجی بودن غرب در خاورمیانه و استثمار غیرمستقیم فرهنگی است.