اسطوره سازان تمدن ایرانی

بهترین فیلم های سینمای ایران را به سادگی به دو گروه قبل و بعد از انقلاب می‌توان تقسیم کرد٬ اما تهیه لیستی از بهترین فیلم های سینمای ایران مشکل است٬ آنهم با وجود کارگردان‌ها و سینماگران کاربلدی که علاوه دانش آکادمیک٬ از دستیاری کارگردانان بزرگ نیز تجربه کسب کردند. در لیست بیست تایی که از بهترین فیلم های سینمای ایران با شما به اشتراک خواهیم گذاشت تلاش کردیم از هر یک از این کارگردان‌ها حداقل یک اثر را معرفی کنیم تا با دنیای فیلم‌های هنری دهه سی تا پنجاه بیشتر آشنا شوید.

بهترین فیلم های سینمای ایران قبل از انقلاب
۱- قیصر – ماندگارترین فیلم سینمای ایران 
 

فیلم «قیصر» دومین ساخته مسعود کیمیایی و شاید ماندگارترین اثر اوست. کیمیایی در سال ۱۳۴۸٬ در بیست و چهارمین سال زندگی‌اش تصمیم به ساخت این فیلم آوانگارد گرفت و از بازی چهره‌های آن روزهای سینمای ایران٬ بهروز وثوقی جوان٬ زنده‌یاد ناصر ملک مطیعی و جمشید مشایخی٬ بهره برد.

اسفندیار منفردزاده٬ از آهنگسازان به‌نام ایران و دوست کیمیایی ساخت موزیک متن را برعهده داشت و موسیقی به‌یادمادنی این فیلم را با زنگ و تنبک زورخانه‌ای درآمیخت تا حال و هوا و منش پهلوانی شخصیت‌ها بیشتر در قالب فیلم و در ذهن بیننده بنشیند. عباس کیارستمی عنوان‌بندی فیلم و امیر نادری عکاسی آن را برعهده داشت. «قیصر» از پرفروش‌ترین فیلم‌های قبل از انقلاب بود که یک سال بعد از اکران اولیه مجددا اکران شد٬ فیلمی موفق که حتی قلم ابراهیم گلستان را به تحسین واداشت.

فیلم «قیصر» در اولین پلانش بیینده را متعجب و شوکه می‌کند٬ داستان فیلم با مرگ یا بهتر بگوییم خودکشی آغاز می‌شود و قهرمان‌های فیلم یکی پس از دیگری وارد قصه می‌شوند و اتفاق را از زبان اطرافیان می‌فهمند که نقل آن هم خود حکایتی دارد. قهرمان داستان٬ قیصر٬ مرددٍ انتخاب راه درست٬ بین اخلاقیات و سنت مانده است تا اینکه تفکر اسطوره ساز کیمیایی قد علم می‌کند و یکی از ماندگارترین نقش‌های سینمای ایران را خلق می‌کند٬ قهرمانی که حتی نوع پوشیدن کفش و راه رفتنش همراه با ضرب آهنگ اسفندیار منفردزاده همچنان در ذهن مخاطبان سینمای ایران به یادگار مانده است.
 

۲-  سوته دلان

فیلم «سوته دلان» را سعدی سینمای ایران٬ علی حاتمی٬ در سال ۱۳۵۶ جلوی دوربین برد٬ حکایت عشق پاک و معصومیتی مثال زدنی. حاتمی باز هم این اثرش را برپایه‌ای از سنت‌ها و اداب ایرانی بنا نهاده و برای بیان فلسفه‌ای که این‌بار عشقی ناب و بی‌غل‌وغش است٬ از شخصیت دیوانه‌ای استفاده کرده که با عقل و منطق میانه‌ای ندارد درحالی‌که اعتقاداتش را نگه داشته٬ دیوانه قصه «سوته دلان» روضه و دعا را بلد است٬ بهشت و جهنم را می‌شناسند اما به دلیل دیوانگی است که دروغ نمی‌گوید و معصوم است.

حاتمی در «سوته‌‌دلان» باز هم تلاش می‌کند باورهای غلط جامعه و تابوهای عوامانه را عقب بزند و به همین منظور نماینده‌های از قشرهای مختلف اجتماع را در فیلم‌نامه‌اش به خدمت گرفته است٬ این نماینده‌ها شامل کاراکتری از عامه مردم شرافتمند٬ جبیب آقا ظروفچی با بازی جمشید مشایخی٬ بی‌اخلاقی‌های اجتماعی٬ اقدس با هنرمندی شهره آغداشلو و درنهایت سادگی و معصومیت و عدم پیروی ازعرف اجتماع٬ مجید با بازی ماندگار بهروز وثوقی می‌شوند. دیالوگ‌های شخصیت‌های ساخته و پرداخته حاتمی مانند سایر شخصیت‌های خلق شده در ذهن او٬ ریشه در آداب٬ سنن و فرهنگ ایرانی و البته جامعه آرمانی این کارگردان دارند و دلی پر درد از ناملایمات جامعه.

۳- گوزن ها – از بهترین فیلم های سینمای ایران

فیلم «گوزنها» را مسعود کیمیایی در سال ۱۳۵۳ ساخت با داستانی که بیشتر به دلیل محتوای تلخ اجتماعی و سیاسی٬ در لیست سینمای موج نو قرار می‌گیرد تا سینمای بدنه آن روزها. بازهم نقش اول فیلم را٬ مانند سایر فیلم‌های ماندگار کیمیایی٬ بهروز وثوقی ایفا می‌کند در کنار فرامرز قریبیان جوان.

قهرمان‌های داستان فیلم «گوزن‌ها» دو جوانند٬ دو دوست دوران کودکی٬ یکی «قدرت» که فراری و درگیر مشکل سیاسی است و «رسول»٬ غرق در اعتیاد و انحطاط اجتماعی٬ که دیدار مجددشان  باعث بیداری رسول می‌شود و وجدانش را برای انتقام از باعث و بانیان سرخوردگی و اعتیادش بیدار می‌کند. گرچه سرانجام داستان تلخ است و دنیای قصه همانقدر سیاه باقی می‌مان که در ابتدا بود٬ اما لبخند رضایتی را بر لب‌های مخاطب می‌نشاند که هنوز هستند کسانی که برای بهتر شدن زندگی محقرشان تلاش می‌کنند و ایستادگی.

در حواشی این فیلم اجتماعی تحسین شد آمده است محمود دولت‌آبادی٬ که روزهای اکران فیلم را در زندان بوده٬ بعد از آزادی از زندان ساواک گفته بود که این فیلم براساس یکی از نمایشنامه‌های او به نام تنگنا ساخته شده است. «گوزنها» همچنین پیش از اکران از تیغ سانسور در امان نبوده و به گفته کیمیایی بعد از انقلاب نسخه اصلی آن مجددا پخش شد.
 

۴- آرامش در حضور دیگران

فیلم «آرامش در حضور دیگران» نخستین ساخته بلند ناصر تقوایی است که در سال ۱۳۴۹ جلوی دوربین رفت٬ اما به دلیل توقیف چهارساله٬ سرانجام در ۱۳۵۲ به اکران عمومی درآمد٬ بعد از مدتی کوتاه نیز به دنبال اعتراض پرستاران٬ اولین ساخته تقوایی جوان برای همیشه توقیف شد. تقوایی که آن زمان ۲۹ سال داشت٬ برداشتی آزاد از داستانی به همین نام به قلم غلامحسین ساعدی را دستمایه فیلم‌نامه قرار داد و آن را جلوی دوربین برد. 

داستان را می‌توان در یک خط اینگونه تعریف کرد که سرهنگی بازنشته بعد از مرگ همسرش تصمیم به ازدواج مجدد می‌گیرد٬ اما شخصیت سرهنگ٬ دو دخترش که هر دو شاغل و دور از پدر زندگی می‌کنند و همسر دوم که جوان است و زیبا هر کدام حکایتی مجزا و شنیدنی دارند.

داستان افرادی که به ظاهر اعضای یک خانواده‌اند اما آنقدر از دغدغه‌های هم بی‌خبرند که گویا هیچوقت یکدیگر را نمی‌شناختند. شخصیت‌های این داستان هر کدام در جای خود مهره‌ای کلیدی است که با مشکلات عاطفی٬ اجتماعی و روابط عاشقانه اشتباه یا ناکام دست و پنجه نرم می‌کنند و در نهایت تنها جوان‌ترین آنهاست که انگار تقدیر را می‌پذیرد و از آن استقبال می‌کند.

 بازیگران به‌نام آن روزهای سینمای ایران از جمله اکبر مشکین٬ ثریا قاسمی٬ پرتو نوری علا٬ محمدعلی سپانلو و منوچهر آتشی جلوی دوربین خالق سریال «دایی جان ناپلئون» بازی کردند.
 

۵- تنگنا

فیلم «تنگنا» را امیر نادری در سال ۱۳۵۲ ساخت٬ درامی اجتماعی با بازی سعید راد. فیلمی که نقش اول آن را یک ضد قهرمان ایفا می‌کند و بیننده را تا انتها همراه خود و سرنوشتش نگه می‌دارد. قصه این ضد قهرمان از بطن جامعه و از اتفاق‌های روزمره آغاز می‌شود اما نقش اول داستان به دست خود شرایط را برای خود و اطرافیانش سخت می‌کند تا جایی که دیگر جایی برای ماندن در جامعه و بین دوستان و آشنایانش ندارد.

امیر نادری در ابتدای فیلم «تنگنا»٬ دومین ساخته‌اش٬ این جمله را با بیننده به اشتراک گذاشته است: «دیوار تنگنا را دست بلند حادثه می‌سازد و حادثه، چیزی جز اراده انسان نیست. انسان، که سلول دیوارهای زندان تنگ خویش است.»
 

۶- کندو

فریدون گله که دانش‌آموخته هنرهای دراماتیک در دانشگاه نیویورک بود٬ اولین فیلم بلندش را در سال ۱۳۴۷ جلوی دوربین برد و جای پایش را در سینمای قبل از انقلاب محکم کرد. غالب فیلم‌هایش را با دغدغه‌های اجتماعی ساخت و فیلم «کندو» از نخستین درام‌های اجتماعی در سینمای آن روزها بود٬ فیلمی با هنرمندی بهروز وثوقی٬ داود رشیدی٬ جلال پیشواییان و رضا کرم‌رضایی. «کندو» علاوه بر یکی از بهترین فیلم‌های سینمای ایران در لیست سینمای موج نو نیز قرار می‌گیرد.

فیلم «کندو» قهرمانش را هنگام خروج از زندان به مخاطب معرفی می‌کند٬ زمانی که قرار است به میان مردم باز گردد و زندگی عادی را آغاز کند٬ اما همین مردم و جامعه٬ حتی دوست دوران زندان٬ شرایط را برایش به مراتب سخت‌تر می‌کنند و او را تا مرز نابودی و انحطاط پیش می‌برند٬ تا زمانی که فکر انتقام گرفتن از سرش می‌گذرد٬ حتی به قیمت از دست دادن آزادی‌اش
 

۷- کلاغ

فیلم «کلاغ» یکی دیگر از آثار ماندگار بهرام بیضایی است که به نویسندگی خود او و تهیه‌کنندگی بهمن فرمان‌آرا در سال ۱۳۵۵ جلوی دوربین رفت. این فیلم مانند سایر آثار بیضایی درون مایی رمزآلود و معما گونه دارد با دغدغه هویت انسانی. این فیلم که به انتخاب کارگردان سیاه و سفید ساخته شده به همراه زایش اتفاق‌های بیشتر به خوبی مخاطب را تا انتهای فیلم مترصد کشف حقیقت نگه می‌دارد.

حسین پرورش نقش اول این فیلم را در کنار پروانه معصومی و منوچهر فرید به عهده دارد. داستان از آگهی درباره دختری گمشده در روزنامه آغاز می‌شود و با کند و کاو قهرمان توجه می‌شویم که آگهی مربوط به سی سال پیش است٬ این اتفاق نه‌تنها از جاذبه داستان کم نمی‌کند بلکه لایه‌های داستان را بیشتر می‌کند و کشف حقیقت را سخت‌تر.
 

۸- ذبیح

محمد متوسلانی٬ بازیگر٬ فیلم‌نامه نویس و کارگردانی است در تهران ادبیات انگلیسی و تئاتر آموخت و سینما را با بازیگری برای ساموئل خاچیکیان در دهه سی شمسی آغاز کرد و بعد از آن در چهل عنوان فیلم دیگر نقش‌آفرینی کرد. او در دوره کاری‌اش چهارده فیلم کارگردانی کرده است که از مهم‌ترین فیلم‌های قبل از انقلاب او «سازش» و «ذبیح» و از فیلم‌های بعد از انقلاب٬ «کفش‌های میرزا نوروز» با بازی علی نصیریان٬ را می‌توان نام برد.

فیلم «ذبیح» را متوسلانی در سال ۱۳۵۴ ساخت٬ برداشتی آزاد از زندگی شخصی به نام ذبیح درشکه‌چی. قهرمان داستان باز هم بهروز وثوقی است که در کنار زنده‌یاد جمشید مشایخی٬ عنایت بخشی٬ پروین سلیمانی و مرتضی احمدی ایفای نقش کرده است. حکایت ذبیح٬ حکایت قهرمانی است که به جبر زمانه ضد قهرمان می‌شود٬ شخصی که به دلیل فداکاری به زندان می‌افتد و بعد از سال‌ها که تازه رنگ آزادی را می‌بیند این ناملایمات جامعه و آدم‌های اطرافش هستند که نمی‌گذارند شهروندی عادی باشد و به دنبال حقیقت گمشده‌اش بگردد٬ حقیقتی که برای فهمیدنش باید بهای سنگینی بپردازد.
 

۹-  شازده احتجاب

بهمن فرمان‌آرا به تازگی ساخت فیلم «خانه قمر خانم» را تمام کرده بود و شهرتی نسبی در میان فیلم‌سازان جوان پیدا کرده بود که هوشنگ گلشیری با ساخت رمانش به دست او موافقت می‌کند و فرمان‌آرا در سال ۱۳۵۳ این فیلم منحصر به فرد را با حضور جمشید مشایخی٬ فخری خوروش٬ نوری کسرایی و چند تن دیگر جلوی دوربین می‌برد.

داستان «شازده احتجاب» درباره آخرین شاهزاده قاجار است که با همسرش در خانه‌ای مجلل زندگی می‌کند٬ روزهای کودکی تا پیری و تنهایی را با خود مرور می‌کند و هرازگاهی خبر مرگ یکی از اقوامش به او می‌رسد. نویسنده داستان گذر ایران از سنت به مدرنیته را در غالب خاطرات این شاهزاده تنها و تحقیر شده مرور می‌کند و دردل‌های و شکایتش از اوضاع سیاسی و اجتماعی را نیز در پناه این فیلم بیان می‌کند. شاهزاده داستان به تدریج از اطرافش را از تجملات خالی می‌کند٬ به ساده زیستی رو می‌آورد و با پیشکار و کلفت خانه دم خور می‌شود.  
 

۱۰- دختر لر – اولین فیلم ناطق سینمای ایران

فیلم «دختر لر» اولین فیلم ناطق سینمای ایران است. اردشیر ایرانی آن را در سال ۱۳۱۲ در بمبئی جلوی دوربین برد. این فیلم بعد از اکران در سینما دیده‌بان خیابان لاله زار٬ به نام دو قهرمانش٬ جعفر و گلنار٬ نیز بین مردم شناخته می‌شد. عبدالحسین سپنتا و روح انگیز سامی‌نژاد نقش جعفر و گلنار را برعهده داشتند٬ و خانم سامی‌نژاد نخستین بازیگر زن ایرانی بود که مقابل دوربین نقش‌آفرینی کرده است٬ او در این فیلم نقش دختر لر را برعهده داشت اما با لهجه شیرین کرمانی حرف می‌زد٬ با این وجود مورد پسند مخاطبین قرار گرفت.
داستان فیلم کمی عاشقانه و کمی ماجراجویی است٬ یا همان داستان پریان که نمونه‌اش در فیلم‌های بعد سینمای ایران زیاد تکرار شد٬ با وجود این دیدن این فیلم که در آن شاگرد قهوه‌خانه عاشق دختری ثروتمند می‌شود و او را از شر مزاحمانش خلاص می‌کند٬ خالی از لطف نیست.
 

۱۱- حسن کچل٬ اولین فیلم موزیکال سینمای ایران
فیلم «حسن کچل» نخستین ساخته علی حاتمی و نخستین فیلم موزیکال سینمای ایران است. حاتمی فیلم‌نامه و اشعار فیلم را نوشت و آن را در سال ۱۳۴۸ جلوی دوربین برد. پرویز صیاد نقش اصلی فیلم یا همان حسن کچل را ایفا کرد و حمیده خیرآبادی نقش مادرش را٬ مرتضی احمدی٬ صداپیشه و گوینده سینما و تلویزیون نیز به عنوان نقال در کنار تیم حاتمی بود. همچنین موسیقی ماندگار فیلم اثر مشترک بابک افشار، بابک اتابکی، اسفندیار منفردزاده و واروژان است.

حاتمی در اولین ساخته‌اش داستانی را انتخاب کرد که ریشه در باورها و خرافات جامعه داشت و درعین حال تلاش کرد فرهنگ مردم آن روزها را اندکی ارتقاء دهد٬ رسالتی که تا پایان دوران درخشان کاری‌اش ادامه‌دار بود. در داستان پردازی بی‌نقص فیلم شاهد عاشقانه‌ای از جنس افسانه‌های کهن هستیم که در آن قهرمان داستان برای رسیدن به عشقش جانش را فدا می‌کند و با دیو می‌جنگد و انتهای داستان نیز به خوشی تمام می‌شود. این فیلم توانست به فروشی در حدود نه میلیون تومان برسد و مانند سایر نمونه داستان‌های موفق الهام بخش قصه‌های زیادی با عنوان «حسن کچل» شد
 

۱۲- شب نشینی در جهنم
فیلم «شب نشینی در جهنم» را ساموئل خاچیکیان و موشق سروری در سال ۱۳۳۵ جلوی دوربین بردند. فیلم سیاه و سفید است اما در آن از جلوه‌های ویژه و دکور های عظیم و عجیب استفاده شده است که برای مخاطبان سینمای آن روزها بسیار خیره کننده بود. این فیلم همچنین اولین فیلم سینمای ایران بود که به جشنواره کن راه پیدا کرد.

قهرمان داستان پیرمردی ثروتمند و درعین حال بی‌وجدان به نام «حاجی جبار» است که به چیزی به جزء ثروت بیشتر فکر نمی‌کند و حاضر می‌شود در ازای پول دخترش را به عقد پیرمردی دربیاورد٬‌ او شبی خواب جهنم و عذاب‌های آن را می‌بیند و از فردای آن روز تصمیم می‌گیرد انسان دیگری شود
 

۱۳- در امتداد شب
فیلم «در امتداد شب» را پرویز صیاد در سال ۱۳۵۶ ساخت به تهیه کنندگی بهمن فرمان‌آرا و با فیلم‌برداری علیرضا زرین دست. بازیگران به‌نام سینمای آن دوران٬ سعید کنگرانی٬ گوگوش٬ جهانگیر فروهر و ناصر ممدوح در این فیلم نقش‌آفرینی کرده‌اند. داستان علارغم فیلم‌های فارسی پایان خوشی ندارد و حرفی تازه برای مخاطبان داشت و از این رو توانست یکی از پولسازترین فیلم‌ های سینمای ایران  شود.

داستان فیلم با سبک مدرنی که تازه وارد زندگی افراد شده ‌بود٬ درآمیخته٬ فضایی که بازیگر و خواننده مشهور نارضایتی‌اش را از زندگی شخصی ابراز می‌کند و دل در گرو عشق یکی از طرفدارانش می‌گذارد.  
 

۱۴-  سرایدار
خسرو هریتاش تحصیلات آکادمیکش را در زمینه سینما در آمریکا گذراند و فعالیتش را با دستیاری ساموئل خاچیکیان آغاز کرد. ساخته‌های او شامل «آدمک»٬ «ملکوت» و «سرایدار» را می‌توان جزء بهترین فیلم های سینمای ایران در زمان قبل از انقلاب به شمار آورد. فیلم «سرایدار» را در سال ۱۳۵۵ جلو دوربین برد و سعید کنگرانی٬ علی نصریان و اسماعیل داورفر از جمله بازیگرانی بودند که در این درام تلخ اجتماعی برایش نقش‌آفرینی کردند.

قهرمان دردمند داستان پسر یک سرایدار است و از طبقه تهیدست و زحمتکش جامعه. تلاش برای بهتر شدن زندگی ثمری در برندارد٬ چرا که همه اعضای خانواده به نوعی درگیر فقر و مصائب جامعه‌اند و فکرشان به جایی به غیر از خلاف و دزدی نمی‌رسد که آن‌هم سرانجام خوشی برایشان ندارد و باز هم همه اعضای این خانواده را بیش از پیش درگیر مشکلات ناشی از آن می‌کند. ساخت این فیلم حاصل زندگی هریتاش در جنوب شهر تهران است٬ زندگی که هرچند کوتاه مدت٬ اما خود خواسته بود و برای آشنایی با حال و هوای زندگی ساکنان محله‌های فقیر نشین.
 

۱۵- صبح روز چهارم

فیلم «صبح روز چهارم» اولین و آخری ساخته کامران شیردل است که فیلم‌نامه‌اش را به همراه محمدرضا اصلانی نوشت٬ باز هم درامی تلخ و اجتماعی که قهرمانش را می‌توان زاده جامعه و زمانه آن روزها قلمداد کرد. داستان ضدقهرمانی را به بیننده نشان می‌دهد که حتی برای بهبود شرایط زندگی تلاش نمی‌کند و تصور می‌کند می‌تواند بدون سختی و تنها از راه بزن بهادر بودن روزگارش را بگذراند٬ درست شبیه به جامعه از دید سازنده فیلم. کامران شیردل این فیلم را ادای دینی به «از نفس افتاده» ساخته ژان لوک گدار می‌داند.

نقش اول فیلم٬ امیر٬ را سعید راد ایفا می‌کند در کنار جلال پیشواییان٬ مهری ودادیان٬ میرمحمد تجدد و پروین سلیمانی. داستان با زد و خوردی نسبتا طولانی آغاز می‌شود و پایان تلخ فیلم را از همین ابتدا رغم می‌زند و چاره‌ای برای امیر نمی‌گذارد به‌جز فرار٬ آنهم در حالی که در خاطره‌ انگیزترین خیابان‌های تهران قدم می‌زند و فکر ساختن زندگی بهتر باز هم از راهی اشتباه به ذهنش می‌رسد.

۱۶- فرار از تله
فیلم «فرار از تله» را از بهترین فیلم های سینمای ایران و از یادگارهای باارزش جلال مقدم برای سینماگران نسل بعد می‌توان قلمداد کرد٬ فیلمی که مقدم در آن را در سال ۱۳۵۰ و در دزفول جلوی دوربین برد. این فیلم را می‌توان در لیست سینمای موج نو نیز قرار داد٬ فیلمی که هم از سینمای وسترن آمریکایی الهام گرفته و هم از سینمای روشنفکری ژاپن٬ اما حال و هوایی ایرانی دارد و با مخاطب سینمای ایران ارتباط برقرار می‌کند. بهروز وثوقی و داود رشیدی دو بازیگر اصلی و دو قهرمان این داستانند.

محور اصلی فیلم دلدادگی است و تلاش قهرمان داستان برای رسیدن به عشق زندگی‌اش٬ اما باز هم خلاف تنها راه پیش روی قهرمان است و به دنبال آن تعقیب و گریز با خلافکاران و درعین حال فکر رسیدن به دختری که منتظرش مانده است. به گفته منتقدان فیلم‌نامه بی‌نقص مقدم به همراه شخصیت پردازی استاندارد٬ «فرار از تله» را با وجود المان‌های عاشقانه از فیلم‌های فارسی قبل از انقلاب متمایز می‌کند و فیلمی بی‌نظیر و در خور دیدن به مخاطب ارائه می‌کند که می‌تواند نماینده سینمای ایران باشد   
 

۱۷- درشکه چی
نصرت کریمی٬ کارگردان٬ بازیگر و مجسمه ساز کشورمان چند روز پیش٬ در ۱۲ آذر ۱۳۹۸ ٬ چشم از جهان فرو بست. در کارنامه پربار سینمایی و تلویزیونی او بازیگری٬ نویسندگی٬ کارگردانی٬ طراحی لباس و صداپیشگی به چشم می‌خورد. از ماندگارترین نقش‌های او می‌توان شخصیت «آقاجان» در سریال «دایی جان ناپلئون» را نام برد. در میان ساخته‌های کریمی به توضیح «درشکه چی» می‌پردازیم که فیلمی بی‌نقص٬ موفق و درخور ستایش است.

در فیلم «درشکه چی» داستان خانواده‌ای را دنبال می‌کنیم با تعصبات و باورها و خرافاتشان که نمونه‌ای کامل و رئال از عامه مردم جامعه ارائه می‌دهد. خرافه‌ها و باورها و درعین حال مردسالاری‌هایی که مانع ازدواج دو جوان می‌شود. ساختار فیلم٬ نوع پرداخت شخصیت‌ها و دیالوگ‌ها به نوعی است که آن را کاملا از اکثر فیلم‌های هم عصرش متمایز می‌کند از فیلم‌هایی با شخصیت‌های کلاه مخملی که برای مسائل ناموسی دعوا راه می‌انداختند و در اصطلاح به آنها فیلم فارسی می‌گویند.

۱۸-  طوقی

فیلم «طوقی» یکی دیگر از آثار ماندگار علی حاتمی و قطعا از بهترین فیلم های سینمای ایران است. بازهم فیلمی مملو از المان‌های فرهنگی و اجتماعی آن روزها و تلاش حاتمی در تقبیح تعصبات عامه مردم. این کارگردان کاربلد سینمای ایران اینبار جماعت کبوترباز را برای نشان دادن باورها و به دنبال آن رفتارهای غلط عامه مردم انتخاب کرده است. دو ستاره به‌نام سینمای قبل از انقلاب٬ بهروز وثوقی و ناصر ملک‌ مطیعی در کنار ژاله علو و بهمن مفید جلوی دوربین حاتمی نقش‌آفرینی کرده‌اند.

داستان فیلم سنت را به زیبایی به خرافه پیوند زده و با ازدواج سنتی آسید مصطفی آغاز می‌شود در حالی که خواهرزاده‌اش به تازگی کبوتری طوقی را گرفته که از نظر بی بی آنها شوم و بد یمن است. از اینجای داستان به بعد هیچ چیز سرجای خودش نیست٬ آسید مرتضی که برای آوردن عروس دایی‌اش به شیراز رفته عاشق او می‌شود و با هم ازدواج می‌کنند در حالیکه دایی او٬ که منتظر عروسش است٬ از جریان بی‌خبر است و به خاطر خیانت قصد جان خواهرزاده‌اش را دارد و ادامه داستان که طبق پیشبینی مخاطب پیش نمی‌رود و بیننده می‌ماند که خرافه‌ها را باور کند یا نه.

۱۹- هفده روز به اعدام
فیلم «هفده روز به اعدام» محصول ۱۳۳۵ به کارگردانی و نویسندگی هوشنگ کاووسی است که آن را با اقتباس از رمانی پلیسی ساخت. هزینه ساخت این فیلم صد هزار تومان بود که برای برای فیلمی ۹۵ دقیقه‌ای کمی زیاد بود. تهیه‌کننده فیلم علارغم نظر کاووسی صحنه‌هایی از فیلم‌ فارسی‌های رایج را به فیلم افزود که اعتراض کارگردان را هم به صورت شفاهی و هم در مطبوعات در بر داشت. کاووسی تلاش کرد از کلیشه‌های سینمای ایران کمی فاصله بگیرد و از دکوپاژهای اصولی برای فیلم استفاده کند که در نوع خود حرکتی نوآورانه بود.

فیلم هفده روز به اعدام - بهترین فیلم های سینمای ایران

داستان فیلم برخلاف اکثر فیلم‌های قبل از انقلاب جنایی است و با قتل یک زن آغاز می‌شود. مخاطب به همراه پلیس و همسر مقتول تا انتهای فیلم به دنبال ردپایی از قاتل می‌گردد و همچنین انگیزه قتل او. در این میان چند شاهد نیز وجود دارند که پای آنها نیز به دادگاه باز می‌شود و البته با تهدید‌های جانی از سوی قاتل مواجه می‌شوند.  

۲۰- شطرنج باد

محمد رضا اصلانی متولد ۱۳۲۲ و فارغ‌التحصیل رشته نقاشی از دانشگاه هنر است٬ علاوه بر ساخت مستند٬ نویسندگی و کارگردانی در زمینه سینما٬ در شعر و صنعت نشر نیز فعالیت داشت. سینما را از سال ۱۳۴۶ آغاز کرد و در بیش از ۳۰ پروژه سینمایی به عنوان نویسنده٬ کارگردان یا هر دو فعالیت داشته است. فیلم «شطرنج باد» را در سال ۱۳۵۵ جلوی دوربین برد و فخری خوروش٬ شهره آغداشلو٬ محمدعلی کشاورز٬ اکبر زنجانپور و چند چهره دیگر برایش نقش‌آفرینی کردند.

فیلم با مرگ خانم بزرگ یک خانواده اشرافی آغاز می‌شود٬ بعد از مرگ او وارثش زنی جوان و فلج است و همین امر باعث بروز تنش بین سایر اعضای خانواده و همچنین خدمتکاران خانه می‌شود. این ماجرا به زد و خورد و حتی قتل منجر می‌شود و پای پلیس را به خانه باز می‌کند و تحقیقات پلیس نیز باعث رو شدن تبانی‌های پشت پرده می‌شود.    

به‌جزء لیست بیست تایی فیلم‌های قبل از انقلاب که در این متن با شما به اشتراک گذاشتیم فیلم‌های دیگری هم هستند که هم از جنبه هنر سینمایی و هم از نظر داستانی٬ دیدنشان خالی از لطف نیست٬ فیلم‌هایی مانند «شرمسار» اسماعیل کوشان٬ «طوفان زندگی» علی دریابیگی٬ «ولگرد» مهدی رئیس فیروز٬ «بلبل مزرعه» مجید محسنی٬ «شوهر آهو خانم» داود ملاپور٬ «️سه قاپ» ذکریا هاشمی٬ «چشمه» آربی آوانسیان٬ «بیتا» هژیر داریوش و چند عنوان دیگر که نوشتن درباره یک یا چند عنوان از آنها را به عهده شما می‌گذاریم.

منبع: نت نظر