اسطوره سازان تمدن ایرانی

تماشای دوباره سریال «امام علی (ع)» به کارگردانی داود میرباقری نشان دهنده ساختار منسجم، فیلمنامه قوی و بازی‌های به یادماندنی آن است.

سریال «امام علی (ع)» را باید اولین سریال عظیم تاریخی تلویزیون نامید. پیش از ساخت سریال «امام علی (ع)» چند سریال درباره تاریخ اسلام تولید شده بود اماهمه ساختاری ساده و حتی برخی در دکور فیلمبرداری شده بودند. درواقع این سریال اولین تجربه تلویزیون برای تولید سریالی فاخر با مضمون مذهبی و تاریخی بود و راه را برای ساخت سریال های دیگر با همین مضامین باز کرد. هنوز هم پس از ساخت سریال های خوب دیگر در مورد ائمه اطهار(ع) و سریال های قرآنی سریال «امام علی (ع)» جایگاه ویژه در بین مخاطبان دارد و با اینکه کیفیت تصویری آن پس از بیش از بیست سال از پخش قابل مقایسه با سریال‌های جدید نیست، هنوز هم از محبوبیت فراوانی برخوردار است. راز ماندگاری این سریال در چیست؟

طراحی صحنه و لباس خوب

در سریال «امام علی (ع)» برای اولین بار شاهد پروداکشن عظیم و ساخت دکورهای وسیع برای یک سریال مذهبی تاریخی بودیم. با اینکه در آن دوران ساخت سریال های پرخرج و الف باب نبود اما تلویزیون برای ساخت این سریال گشاده دستی به خرج داده و لوکیشن های مختلف این سریال را در شهرک سینمایی غزالی ساخت. از جمله این لوکیشن ها مسجد کوفه، شهر کوفه، خانه امام علی(ع)، خانه شخصیت های اصلی سریال و… بودند که به هرچه باور پذیر تر کردن فضای سریال کمک می کردند. از دیگر نکات برجسته سریال در بخش طراحی صحنه و لباس توجه ویژه گروه هنری به اکسسوار است. در هیچ بخشی از سریال شاهد پرداخت دم دستی در طراحی صحنه و اکسسوار نیستیم و حتی در گوشه و کنار لوکیشن های کوچک مانند خانه ها که شاید دوربین فقط لحظه ای از آن عبور کند هم اکسسوار دیده می شود. در بخش طراحی لباس و گریم هم همین وسواس به چشم می خورد. هنردست عبدالله اسکندری روی چهره هنرپیشگان می نشیند، هنوز همه خراش روی چشم مالک اشتر را به یاد دارند.

موسیقی شنیدی و تاثیر گذار

فرهاد فخرالدینی با ملودی های سحرانگیزش، موسیقی در شأن نام صاحب مجموعه می‌سازد تا صدای گرم صدیق تعریف روی آن بنشیند. وی برای ساخت موسیقی تیتراژ ابتدایی سریال از سروده مراغه‌ای بهره برده‌ است. فرهاد فخر الدینی در ساختن موسیقی متن سریال «امام علی (ع)» باچیره دستی و استادی از سازها و نتهای موسیقی استفاده کرده است. به طور مثال در قطعه « تنهایی» استفاده فوق العاده از ساز نی مظلومیت این شخصیت دینی را نشان می‌دهد. این قطعه که از آن در بخش هایی مختلفی استفاده شده، اوج هنر نمایی فخرالدینی در این سریال است.

بازی های ماندگار

مجموعه ای از بهترین بازیگران سینمای ایران در این سریال نقش آفرینی کرده اند و برخی از آنها بازی در این سریال را نقطه اوج کاری خود می دانند. در این بین اما بازی های بهزاد فراهانی، مهدی فتحی، داریوش ارجمند و ویشکا آسایش بیش از سایر بازیگران در یادها مانده اند. مهدی فتحی و بهزاد فراهانی و ویشکا آسایش  قطب منفی شخصیت های سریال را ایفا می کنند و داریوش ارجمند یک تنه باید در قطب روبروی این کاراکترها ظاهر میشد که انصافا از عهده این وظیفه سنگین برآمده است. درواقع چون کارگردان به لحاظ شرعی اجازه نشان دادن چهره امام علی (ع) را نداشته باید یکی ازکارکترها به مثابه آینه ای از رفتار و کردار این حضرت در داستان می بود که بهترین انتخاب مالک اشتر بوده است.

دوبلورهایی با صداهای طلایی

با احترام به تمام بازیگران این سریال و بازی های ماندگارشان باید معترف بود بخش مهمی از عظمتی که در شخصیت های سریال می بینیم مدیون صداهای شنیدنی دوبلورهای نسل طلایی کشورمان است. صدای کشیده و تمام قد استاد منوچهر اسماعیلی به شخصیت مالک اشتر صلابتی دیدنی می بخشد. صدای مینو غزنوی و اوج و فرودها، طنازی و اقتداری که این دوبلور حرفه ای در کلام قطام می گذارد از شخصیت او زنی لجوج و ستیزه جو و البته باهوش می‌سازد که می داند کجا باید با چه لحن و آهنگی سخن گفته و با هر کس با چه بیانی صحبت کند. بهرام زند با صدای مقتدر محکم و مهربانش به کاراکتر عمار یاسر وقار بخشیده. عماری که در مقابل دشمنان با تحکم سخن می‌گوید و در مقابل دوستان کرنش می کند و این خصایص حتی بیش از بازی سعید نیکپور در صدای زند حس می شود.

قلم مسحور کننده میرباقری

اما آنچه سریال داود میرباقری رابه اثری ماندگار تبدیل کرده که تماشای آن بعد از دو دهه هنوز جذاب و دلنشین است پروداکشن عظیم آن نیست بلکه قلم نویسنده این مجموعه است. درواقع میرباقری در «امام علی (ع)» تنها دو چیز در اختیار داشت، گروهی از بهترین بازیگران موجود و البته قدرتی شگرف و سلطه‌ ای نمایان در دنیای واژگان و کلمات. زمان پخش سریال میرباقری در گفتگویی عنوان کرده بود که هفتاد درصد سریال تخیل نویسنده است که بر مبنای مستندات ساخته و پرداخته شده‌اند. باید به ذهن پویا و خلاق و قدرت مسحور کننده قلم میرباقری آفرین گفت. سریال «امام علی (ع)» بدون دیالوگ‌های شعرگونه، آهنگین و زیبا (که برگرفته از غنای زبان عربی است)، داستانک‌های فرعی جذاب و شخصیت پردازی کم نظیرش هرگز به اثری ماندگار تبدیل نمی‌شد.

سوره سینما – الناز نعمتی