اسطوره سازان تمدن ایرانی

سینمای بالیوود (Bollywood) نام غیررسمی صنعت فیلم‌سازی هند است که برخلاف هالیوود (Hoolywood) آمریکا، یک مکان مشخص فیزیکی ندارد. اما امروزه این نام در فرهنگ لغات انگلیسی آکسفورد ثبت شده و مورد استفاده سینماگران و عموم مردم قرار می‌گیرد.

صد سال پس از اینکه نخستین فیلم سینمای هند «راجا هریش چاندرا» به نمایش عمومی درآمد، در شصت وششمین جشنواره بین‌المللی فیلم کن، صدسالگی سینمای بالیوود جشن گرفته شد. این مراسم در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۲ برگزار شد. ۱۰۵ سال فعالیت مداوم و تولید بیش از هزار فیلم در هر سال، بالیوود را صنعتی پررونق و پولساز کرده است.

دیباکر بانرجی: یکی از چهار کارگردان فیلم بمبئی تاکیز- در جشن صدسالگی بالیوود، در انتقاد به این نام می‌گوید: «سینمای هند می‌تواند از سایه بالیوود بیرون بیاید و مانند سینمای کشورهای دیگری چون ژاپن، تایلند یا ترکیه دیده شود. این دستاورد بزرگی برای سینمای هند خواهد بود. این اتفاق دارد می‌افتد و من به خاطرش خوشحالم.»

فیلمسازان این کشور با بیش از یک میلیارد نفر جمعیت، اصرار دارند که سینمای هند از نظر سبک و گویش، فراتر از بالیوود است.

آمیتاب باچان: هنرپیشه پیشکسوت و بلندآوازه سینمای هند، در یکی از کنفرانس‌های مطبوعاتی خود گفت: «به نظر من سینمای هند، هویت خودش را دارد و ارجاع دادن آن با واژه‌ی بالیوود ، در رقابت با هالیوود درست نیست.»

علیرغم بی علاقگی فیلم‌سازان این کشور، برای استفاده از این نام برای صنعت فیلم هند، سینمای بالیوود در بین عموم مردم پذیرفته شده و در‌بر‌گیرنده هویت سینمای این قاره کهن است.

معرفی ده فیلم برتر سینمای بالیوود در صد سال اخیر:

در این فهرست علاوه بر فیلم‌هایی که از سینمای بالیوود در رتبه‌بندی سایت IMDB امتیاز خوبی کسب کرده‌اند، فیلم‌هایی که برای دهه چهل و پنجاهی‌های عزیز بسیار خاطره‌انگیز هستند نیز قرار داده‌ایم. امیدواریم از این تجدید خاطره لذت ببرید.

۱-شعله (۱۹۷۵) –  SHOLAY

وقتی صحبت از سینمای بالیوود باشد، به هیچ عنوان نمی‌توان این فیلم خوش ساخت و جذاب را نادیده گرفت. فیلمی که یکی از بهترین فیلم‌های سینمای هند است.

۴۴ سال از یکه تازی جِی و ویرو بر پرده‌های سینماهای جهان، از جمله ایران می‌گذرد. این دو توسط تاکور، افسر پلیس اجیر شده‌اند تا انتقام کشته شدن خانواده تاکور را از شرور و راهزن معروف، جبارسینگ بگیرند.

به دلیل فشار اداره سانسور هند در زمان نمایش فیلم برای آن دو پایان ساخته شده است. در نسخه اول جبارسینگ به دست عدالت سپرده می‌شود اما در نسخه دوم به دست تاکور کشته می‌شود.

نسخه اصلی و بدون سانسور این فیلم زیبای سینمای بالیوود ، در سال ۱۹۹۰ پس از پانزده سال در دسترس عموم قرار گرفت.

کارگردان: رامش سیبی

بازیگران: درمندرا، آمیتاب باچان، سانجیو کومار، هما مالینی

مدت زمان: ۲۰۴ دقیقه

امتیاز ۸٫۲ در IMDB

یکی از ترانه‌های زیبای فیلم شعله را  در این ویدئوی کوتاه مشاهده فرمائید.

۲-باج، روزی روزگاری در هند (۲۰۰۱) – LAGAAN

مردم دهکده‌ای در هند در اعتراض به خراج سنگینی که استعمارگران انگلیسی حاکم بر آنها وضع کرده بودند، در مسابقه کریکت بین اهالی بومی با انگلیسی‌ها شرط‌بندی می‌کنند. این فیلم حماسی، ورزشی زیبا، سومین فیلم هندی زبان سینمای بالیوود است که نامزد جایزه اسکار شده است.

باج و یا در بعضی ترجمه‌ها خراج، علاوه بر فروش خوب در گیشه سینمای بالیوود، برنده جوایز بین‌المللی زیادی شده است. از جمله این جوایز می‌توان به جایزه ویژه مخاطبان جشنواره لوکارنو، ده جایزه در جشنواره بین‌المللی فیلم هند و هفت جایزه در جشنواره ملی فیلم هند اشاره کرد.

کارگردان: آشتوش گواریکر

بازیگران: عامر خان، گریسی سینگ، آمیتاب باچان (راوی)

مدت زمان: ۲۲۴ دقیقه

امتیاز ۸٫۱ در IMDB

۳-مادر هند (۱۹۵۷) – MOTHER INDIA ( اولین کاندید اسکار برای سینمای بالیوود )

یکی از قدیمی‌ترین فیلم‌های سینمای بالیوود و اولین فیلم هندی که نامزد جایزه اسکار بهترین فیلم غیر‌انگلیسی زبان شد ولی با اختلاف یک رأی برنده این جایزه نشد.

داستان این فیلم ملودرام، درباره زن فقیری به نام «رادا» است که در مبارزه برای نجات پسرانش از زندان، در برابر جامعه فاسد، تلاش می‌کند به اصول اخلاقی خود پابند باشد.

کارگردان: محبوب خان

بازیگران: نرگس دات، سونیل دات، راج کومار، راجندرا کومار

مدت زمان: ۱۷۲ دقیقه

امتیاز ۸٫۱ در IMDB

۴-راهنما (۱۹۶۵) – GUIDE

وقتی مردم ساده دهکده، یک راهنمای تور قدیم را با یک حکیم اشتباه بگیرند حتما ماجراهای جالبی اتفاق خواهد افتاد. این حکیم قلابی با الهام از خاطرات عشق گمشده خود، مشغول ارشاد مردم دهکده می‌شود.

این فیلم قدیمی سینمای بالیوود ، با اقتباس از کتابی به همین نام، نوشته نویسنده معروف انگلیسی زبان هندی، R. K. Narayan ساخته شده است.

کارگردان: ویجی آناند

بازیگران: دو آناند، وحیده رحمان

مدت زمان: ۱۸۳ دقیقه

امتیاز ۸٫۵ در  IMDB

۵-سنگام (۱۹۶۴) – SANGAM

یکی از اشک‌آورترین فیلم‌های سینمای بالیوود را راج کاپور ساخته است. داستان درباره دو دوست، یکی فقیر و دیگری ثروتمند است که هر دو عاشق «رادها» دوست دوران کودکی خود هستند. پسر پولدار به نفع دوست فقیر، از دختر می‌گذرد. مرد فقیر بعد از شنیدن جواب منفی از پدر دختر، برای اثبات خود وارد نیروی هوایی می‌شود.

ترانه معروف این فیلم (مِره من کی گنگا) تا سالها ورد زبان مردم بود. در این ترانه لحظه وصال عاشق و معشوقه را، به مقدسی سنگام، که محل تلاقی دو رود مقدس هندوها یعنی رود گنگ و رود جمنا است، تشبیه می‌کند.

کارگردان: راج کاپور

بازیگران: راج کاپور، ویجینتی مالا، راجندرا کومار

مدت زمان: ۲۳۸ دقیقه

امتیاز  ۷٫۶ در IMDB

برای دوست‌داران فیلم سنگام، یکی از ترانه‌های زیبای آن را برای تجدید خاطره، در این قسمت قرار داده‌ایم.

۶-دیوار (۱۹۷۵) – DEEWAR

تقابل بین خیر و شر، یکی از مولفه‌های آشنای نه تنها سینمای بالیوود ، بلکه تمام صنعت جهان است. با این موضوع هزاران اثر هنری ساخته شده است و بعد از این نیز ساخته خواهد شد. زیرا زوایای پیدا و پنهان این سوژه آنقدر گسترده است که هرگز تکراری نخواهد شد.

داستان دیوار روایت‌گر تقابل دو برادر، یکی شرور و دیگری پلیسی وظیفه شناس است. برادر شرور که کارگر ماهری در اسکله بوده و در پی اتفاقاتی سر از گروه تبهکاران در‌می‌آورد، برادر کوچک خود را در لباس پلیس، بین وظیفه قانونی و مهر برادری در موقعیت‌های بدی قرار می‌دهد.

کارگردان: یاش چوپرا

بازیگران: آمیتاب باچان، شاشی کاپور، پروین بابی، نیتو سینگ

مدت زمان: ۱۷۶ دقیقه

امتیاز ۸٫۱ در IMDB

۷-سه احمق (۲۰۰۹) – ۳ IDIOTS (از خوب‌های کمدی سینمای بالیوود )

این فیلم محبوب‌ترین فیلم کمدی سینمای بالیوود در خارج از هند است. همچنین جزو ۱۰ فیلم پرفروش سینمای هند محسوب می‌شود.

داستان درباره سه دوست است که در زمان دانشجویی قرار می‌گذارند، ده سال بعد همدیگر را پیدا کنند و ببینند کدام یک موفق‌ترند. صحنه‌های خنده‌داری در فلش‌بک به گذشته این افراد رقم می‌خورد.

کارگردان: راجکومار هیرانی

بازیگران: عامر خان، کارینا کاپور، رانگاناتان مدهوان، شارمان جوشی، بومان ایرانی

مدت زمان: ۱۷۱ دقیقه

امتیاز ۸٫۴ در IMDB

۸-سعادت (۱۹۷۱) – ANAND

داستان درباره مرد بیماری است که تصمیم دارد قبل از مرگ به بهترین شکل زندگی کند و خوشبختی واقعی را احساس کند. او در این مسیر، با نگاهی نو درون خود را می‌کاود و به فلسفه زندگی پی می‌برد.

کارگردان: هریشیکش موکرجی

بازیگران: راجش خانا، آمیتاب باچان، سومیتا سانیال

مدت زمان: ۱۲۳ دقیقه

امتیاز ۸٫۸ در IMDB

۹-سرزمین مادری (۲۰۰۴) – SWADES

یکی دیگر از فیلم‌های برجسته کارگردان فیلم باج که کاندید دریافت جایزه اسکار بود، در سال ۲۰۰۴ فیلم سرزمین مادری را به سینمای بالیوود ارائه نمود. اگرچه در فروش گیشه موفق نبود، اما تحسین بسیاری از منتقدین را به خود جلب کرد.

یکی از درخشان‌ترین بازی‌های شاهرخ خان را در این فیلم شاهد هستیم. وی در نقش دانشمندی که برای ناسا کار می‌کند، وقتی برای بردن دایه خود به هند برمی‌گردد با واقعیت زندگی و ریشه‌های خود روبرو می‌شود.

فقر، بی‌سوادی، اختلاف طبقاتی، کودکان کار، تنها بخشی از مشکلات مردم زادگاه اوست. برای کمک به مردم سرزمین‌اش راهی طولانی و دشوار در پیش رو خواهد داشت.

کارگردان: آشوتوش گواریکر

بازیگران: شاهرخ خان، گایاتری جاشی، کیشوری بالال

مدت زمان:  ۱۹۵ دقیقه

امتیاز ۸٫۳ در IMDB

۱۰-نوای چشم بند (۲۰۱۸) – ANDHADHUN – از فیلم‌های جدید سینمای بالیوود

داستان فیلم درباره پیانیست نابینایی است که در منزل یکی از هنرمندان مشهور هند با بدن بی‌جان صاحبخانه مواجه می‌شود و باید گزارش قتلی را به پلیس بدهد که شاهد آن نبوده است. سلسه ماجراهای این فیلم معمایی، و رازهایی که یکی پس از دیگری آشکار می‌شود، حس کنجکاوی تماشاچی را به شدت تحریک می‌کند.

این فیلم یکی از برترین فیلم‌های سال ۲۰۱۸ سینمای بالیوود است. در برخی منابع، نام این فیلم را ملودی کور ترجمه کرده‌اند.

کارگردان: سریرام راغاوان

بازیگران: آیوشمان کورانا، رادیکا آپته

مدت زمان: ۱۳۹ دقیقه

امتیاز ۸٫۵ در IMDB

صنعت سینمای بالیوود از پرکارترین صنایع فیلم‌سازی جهان است. انتخاب بین بیش از هزار فیلم، که  هر سال در این کشور ساخته می‌شود، کار آسانی نیست.

ویژگی بارز فیلم‌های هندی، علاوه بر رقص و آواز، با درون مایه‌هایی از تقابل خوبی و بدی شناخته می‌شود. سینمای بالیوود برای نوستالژی‌دوستان، یادآور فیلم‌هایی مانند ملکه مارها، قانون، آواره، دروغگوی بزرگ، دل و صدها عنوان فیلم دیگر است.

شما با کدام یک از فیلم‌های معرفی شده در این نوشته خاطره دارید؟