اسطوره سازان تمدن ایرانی

حجت الاسلام دکتر «سید محمد حسین نواب» در نشست «تأثیر زبان قرآن بر هنرهای تجسمی» از سلسله نشست های نمایشگاه آسمان نگاره ها که در فرهنگستان هنر برگزار شد، گفت: وقتی آیات قرآن کریم را مرور می کنیم به قصه های زیادی بر می خوریم. قصه حضرت موسی 150 بار در قرآن تکرار شده است. خداوند یک کلیتی را در قالب موسی برای ما بیان کرده است. قصه های قرآن مکان مند و زمان مند نیستند، اگر این طور بود قرآن کتاب قصه می شد نه کتاب هدایت.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه قصه های قرآن کریم قابل تفسیر و تشریح است، عنوان کرد: به همین دلیل قرآن کتاب هدایت است. آیاتی که در مورد حضرت موسی (ع) وجود دارد، در حقیقت می خواهد موسی وار بودن را به ما یاد دهد. قرآن کریم می خواهد از طریق قصه راه و رسم زندگی را به ما آموزش دهد. در مورد ضرب المثل هایی که داریم باید گفت که دو دسته ضرب المثل داریم، یک سری زمان مند و مکان مند هستند و دسته ای دیگر این طور نیستند؛ به عنوان مثال قصه هایی که در مورد ملا نصرالدین وجود دارد، زمان مند و مکان مند نیست.

وی اظهار داشت: در آثار نگارگری آنچه می بینیم، رئال نیست. نگارگر دنبال این است که صحنه ای نشان دهد که قابل تأویل باشد. نگارگری خیال ما را به رسمیت شناخته است. وقتی در نگارگری می بینیم برقعی روی صورت پیامبر است یا نوری دور سر ایشان است، به این دلیل است که ما چهره ایشان را به زیباترین شکل تصور کنیم. به رسمیت شناختن قوه خیال در هنرهای اسلامی نکته مطرح و مهمی است. اینکه در نگارگری برقعی برای پیامبر می کشند به این دلیل است که هنرمند فکر کرده اگر زیباترین چهره را بکشد، 100 سال دیگر ممکن است آن چهره از نظر مردم زیبا نباشد. در قرآن کریم می بینیم که کلیات بیان شده است. به عنوان مثال قرآن چهره حضرت یوسف را توصیف نمی کند، در نتیجه هر فرد یک یوسف فوق العاده زیبا در ذهن خود بازسازی می کند. همچنین هیچ شمایلی از پیامبر در قرآن کریم نداریم. این بازی دادن خیال ما در قرآن کریم و هنرهای اسلامی مورد توجه قرار گرفته است.

حجت الاسلام نواب که دکترای فلسفه هنر دارد، خاطرنشان کرد: نحوه قصه گویی قرآن کریم قابل تأویل است. در جایی که حضرت ابراهیم بت بزرگ را نمی شکند و تبر را بر روی دوش او می گذارد در واقع یک صحنه تئاتر بزرگ خلق می کند و یا در جایی که حضرت ابراهیم می گوید من ماه و خورشید را می پرستم یا باید بگوییم او دروغ می گفته و یا اینکه نمایش بازی می کرده تا درس توحید و زندگی به مردم بدهد. مسلم است که مورد دوم صحیح است.

گفتنی است، نمایشگاه نگارگری «آسمان نگاره‌ها» تا ۴ اسفندماه در گالری ابوالفضل عالی و گالری شماره ۲ خانه عکاسان حوزه هنری میزبان علاقه‌مندان به هنر نگارگری است.