اسطوره سازان تمدن ایرانی

تازه‌ترین برآورد حکایت از آن دارد که تولید هر دقیقه فیلم سینمایی تا هشتاد میلیون تومان افزایش داشته و تولید هر دقیقه مستند تا ده میلیون تومان برآورد می‌شود؛ برآوردی که در مواردی حتی از این ارقام نیز فراتر رفته اما با حذف این استثنائات، سقف تولید یک فیلم سینمایی که در نیمه نخست سال نود و هفت با سه میلیارد تومان قابل تولید بود، اکنون دست‌کم نیاز به پنج میلیارد تومان سرمایه گذاری دارد.

تولید فیلم‌هایی سینمایی داستانی و فیلم‌های مستند در سال هزار و سیصد و نود و هشت همچنان تداوم دارد و دورنمای سینمای ایران برای سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر و همچنین سیزدهمین جشنواره سینماحقیقت به عنوان دو رویداد مهم کشور برای رونمایی از مهم‌ترین تولید داستانی و مستند امیدوارکننده است اما به نظر می‌رسد به شکل معناداری شمار تولیدات در سال جاری نسبت به سال پیشین نیز کاهش داشته باشد و این مسئله، مشخصاً به افزایش چشمگیر هزینه تولید مرتبط است؛ اتفاقی که مدیریت آن با دستور و بخشنامه ممکن نیست، چرا که متاثر از تورم در سایر بخش‌های کشور است.

پروژه‌های سینمایی پس از پشت سر گذاشتن مراحل پیش‌تولید، اکنون در یک بازه 35 تا 60 روزه تولید (فیلمبرداری) می‌شوند، هرچند برخی پروژه‌ها در طول 90 تا 180 روز تولید می‌شود که این تعداد جلسه فیلمبرداری، هزینه تولید را به شدت بالا می‌برد. در ادامه نیز ممکن است ماه‌ها مراحل پس تولید اعم از تدوین و جلوه‌های ویژه تصویری و اصلاح نور تا گرفتن خروجی DCP برای پخش در سینماها زمان نیاز باشد. آنچه می‌تواند هزینه تولید را به شدت افزایش دهد، مدت زمان تولید فیلم‌های سینمایی است که برای هر روز افزایشِ زمانِ تولید، هزینه‌های متعددی به ویژه در حوزه اجاره تجهیزات، تدارکات، بازیگران جلسه‌ای و... به کل هزینه‌های پروژه افزوده می‌شود.

بنابراین برای یک تهیه کننده، کارگردانی که در کوتاه‌ترین زمان ممکن مراحل تولید را پشت سر بگذارد و پیش از سر صحنه آمدن و حتی پیش از تولید، برای هر صحنه فکر کرده باشد و به سرعت دکوپاژ کرده و مراحل تولید و پس از تولید را پشت سر بگذارد، در اولویت همکاری است. در مقابل کارگردانی که پروژه را رها کرده و زمان تولید یا مراحل پس از تولید را به درازا بکشاند، با پیشنهادهای کمتری برای تولید به ویژه از سوی بخش خصوصی مواجه می‌شود.

کیفیت عوامل مورد استفاده در فیلم سینمایی نیز در هزینه فیلم تأثیر بسیاری می‌گذارد. یک فیلمبرداری شناسنامه‌دار و برند در سینمای ایران که با فرزندش در سر صحنه حضور می‌یابد، به همراه تیمش دستمزدی بسیار بالاتر از یک فیلمبردار با تجربه یک یا دو فیلم سینمایی که به دنبال توسعه کارنامه‌اش است، دریافت می‌کند؛ دستمزدی شاید تا پنج برابر که به کارگردان نیز بستگی دارد. طبیعتاً یک مدیر فیلمبرداری دستمزد بسیار کمتر در همکاری با کارگردانی چون اصغر فرهادی دریافت می‌کند تا یک کارگردان جوان که مشخص نیست، خروجی فیلمش اساساً در سالن سینما نیز دیده شود.

درباره بازیگران نیز همین وضعیت صادق است. می‌توانید فیلم سینمایی را با یک بازیگر نام‌آشنا و چند بازیگر مطرح جلسه‌ای بسازید و یا حتی از یک نابازیگر در نقش اول استفاده کنید و چند بازیگر مطرح را جلسه‌ای به خدمت بگیرید؛ اما اگر قرار باشد از دو یا سه بازیگر مطرح استفاده کنید، قطعاً پرهزینه ترین بخش برای شما، دستمزد بازیگران خواهد بود. دستمزد بازیگران نام آشنا از 100 تا 1200 میلیون در نوسان است که رقم 1.2 میلیارد متعلق به یک بازیگر نام‌آشنا و دستمزد پایین تر نیز به یک بازیگر کمدی بازمی‌گردد که گفته می‌شود، در برخی پروژه‌های اخیرش، از فروش نیز درصدی را به عنوان بخشی از دستمزد طلب کرده است.

بازیگران هم در صورتی که با کارگردان نام‌آشنایی مواجه باشند و بدانند که اثر درخشانی خلق می‌شوند که باعث دیده شدنِ بازیگری‌شان خواهد شد، به شدت در دستمزدها تخفیف می‌دهند؛ اما در مقابل کارگردان‌های جوان از این خبرها نیست؛ برای نمونه یکی از بازیگران زن سینمای ایران که سال گذشته دستمزدی 400 میلیونی طلب می‌کرد و شنیده می‌شود امسال رقم 500 میلیون را به برخی تهیه کنندگان به عنوان دستمزد مورد انتظارش اعلام کرده، در همکاری با یک کارگردان مطرح دستمزدی بسیار پایین‌تر از دستمزد معمولش دریافت کرده است.

موضوع دیگر که در هزینه‌ها به شدت تأثیرگذار است، نوع روایت و محل وقوع آن است. یک فیلم آپارتمانی هزینه‌ای کمتر از یک فیلم شهری دارد و هر دو این فیلم‌ها، هزینه‌ای به مراتب کمتر از فیلمی دارند که در شهرستان‌های دور باید ضبط شوند و کل گروه باید برای دست کم یک ماه در یک هتل اقامت کنند. همچنین یک فیلم اکشن با صحنه‌های تخریبی که نیاز به جلوه‌های ویژه میدانی و جلوه‌های ویژه بصیری گسترده دارد، بیش از یک درام عاشقانه شهری هزینه دارد. یک فیلم تاریخی نیز می‌تواند از همه اینها پرهزینه‌تر باشد، چرا که به جز زمان‌بر بودنِ مرحله تولید، هزینه‌های بالای طراحی صحنه و لباس و اجاره لوکیشن را در پی دارد.

در کنار اینها، نوع و حجم تجهیزات مورد استفاده از سینه موبیل تا تجهیزات فیلمبرداری، صدابرداری و نورپردازی نیز در هزینه فیلم تأثیر می‌گذارد. می‌توان فیلم را با 5D MARK III از محصولات کمپانی کنون ساخت که هزینه فیلمبرداری به شدت کاهش می‌دهد. در مقابل می‌توان از سری محصولات کمپانی «رد / RED» نظیر مدل «رد اپیک RED EPIC-W» استفاده کرد و یا می‌توان سراغ دوربین‌های حرفه‌ای‌تر از رد، نظیر «آری الکسا / ARRI ALEXA» رفت که کیفیت فیلمبرداری را فوق العاده افزایش می‌دهد و در عین حال به شدت هزینه‌ هر روز فیلمبرداری را بالا می‌برد.