اسطوره سازان تمدن ایرانی

 به گزارش مشرق به نقل از روابط عمومی «سینما دو»؛ در خلال برگزاری جشنواره سی و پنجم فیلم فجر؛ برنامه این هفته «سینما دو» مطابق با آنچه از پیش اعلام شده بود، علاوه بر گزارش های مختلف از کاخ اصلی جشنواره و گفتگوهایی با اهالی سینما، با حضور سه تن از منتقدان سینمایی؛ جواد طوسی، طهماسب صلح جو و محمد تقی فهیم نقبی داشت بر جشنواره فیلم فجر و جریان نوی سینمای ایران که پس از انقلاب پا گرفت. در متن زیر اشاره ای شده به مهمترین نکاتی که این سه منتقد در گفت و گو با محمد خزاعی؛ مجری- کارشناس برنامه به آن اشاره داشتند.

فهیم درباره تفاوت این دوره از جشنواره با دوره های قبل گفت: تفاوت چندانی وجود ندارد اما در راستای محتوایی جای انتقاد دارد. کلین این جشنواره به جز ۵ دوره از برگزاری آن نتوانسته انتظارات را برآورده کند. ضمن اینکه دوره سی و پنجم دچار حاشیه هایی شد که می شد آن را از قبل کنترل کرد. بعد از این همه سال برگزاری جشنواره مساله ساده ای مثل فروش بلیت باید دچار مشکل می شد.

او ادامه داد: مساله دیگر استقلال در داوری آثار است که گفته می شود، در حالیکه هیات انتخاب باید مشاور دبیر جشنواره باشد و فیلم ها را در راستای سیاستگزاری های کلان فرهنگی انتخاب کند و بعد هیات داوران با استقلال بهترین فیلم ها را معرفی کنند.

طهماسب صلح جو، در این باره اظهار داشت: همه نقص ها و بی نظمی های موجود را از ویژگی های این جشنواره می دانم واگر جز این برگزار شود تعجب می کنم. مهمترین اتفاقی که طی سال ها برگزاری جشنواره فیلم فجر می افتد این است که سالن ها طی برگزاری جشنواره پر از جمعیت می شوند و عادت سینما رفتن را ایجاد می کند که با فیلم دیدن صِرف تفاوت دارد.

جواد طوسی نیز اذعان داشت: کماکان جشنواره دوران آزمون و خطا را طی می کند و به حالت تثبیت شده ای نرسیده است که می تواند بررسی شود. تغییرات سیاستگزاری ها که منبعث از تحولات جامعه است در جشنواره نمود می یابد. هنوز سینمای ما رفتارشناسی حرفه ای پیدا نکرده و هر کسی ساز خود را می زند.

فهیم با بیان اینکه بخشی از هویت جشنواره از فیلم ها بدست می آید و بخش دیگر آن از مدیریت، یادآور شد: تولید فیلم ها نیز تحت تاثیر مدیریت سینمای کشور است. بنابراین تا زمانی که این جشنواره دولتی برگزار می شود به دلیل سیاست های مختلف جریان فیلمسازی فدا می شود.

سینما؛ سینماست

طوسی؛ منتقد سینما در این برنامه اظهار داشت:  بر اساس وضعیت موجود سینمای ایران، تعداد سالن ها و مخاطب شناسی تولیدات کمّی خود را بنا کنیم. در خصوص نسل علاقمند هم تعریف خودش را دارد. در یک تعریف دهی منطقی بر اساس استعداد، ضرورت ها و سلیقه باید نوع فیلم سازی خودمان را بنا کنیم.

فهیم؛ دیگر منتقد حاضر در این برنامه بیان داشت: سینما، سینماست اینکه یک سری فیلم های مخصوص در سینماتِک ها نمایش داده می شود اصلا بد نیست اما جریان سینمای حرفه ای متفاوت است و از هر نسلی باید بتواند در آن رقابت کند.

صلح جو نیز با اشاره به اینکه وظیفه جشنواره جریان سازی در سینما نیست، گفت:  فکر می کنم هر سال قبل و بعد از جشنواره صحبت های زیادی گفته می شود اما آیا تصمیم گیران واقعا این اظهارنظرها و نقدها را می شنوند؟ مدیریت سینما به عهده وزارت ارشاد، تهیه کنندگان و … است و جشنواره حاصل اینها را بررسی می کند. اگر جشنواره یک برنامه فرهنگی داشته باشد و آن را دنبال کند به بالندگی می رسد.

خزاعی نیز به بررسی عملکرد مدیران فرهنگی اعتقاد داشت و گفت: چرا عملکرد مدیران فرهنگی بررسی نمی شود؟ میزان موفقیت افراد در مسئولیت هایشان باید در دادن پست های بعدی به این دوستان لحاظ شود.

سینمای بعد از انقلاب

فهیم با تاکید بر پذیرش نجات سینما بعد از انقلاب، اظهار داشت: اما تئوریسین های پایه گذار سینمای نوین انقلاب به نظر من آشنایی چندانی با سینما نداشتند. سینما در حد نیاز انقلاب نیست و در خدمت آن هم نبود. سینمای ما مثل سینمای قدرتمند دنیا در حد سینمای ژاپن و آلمان هم نتوانسته ظاهر شود. میزان تولید ۱۰۰ فیلم در سال عدد کمی نیست اما به دلیل فقدان استراتژی های لازم و گم کردن چیستی سینما مردم با آن ارتباط برقرار نمی کنند. وقتی سینما تبدیل به کلاس درس می شود و ازخلاقیت، اعتقاد، باور جامعه،  قهرمان و عامل مهم درام و داستان فاصله می گیرد از مسیر تاثیرگذاری خارج می شود و تبدیل به حدیث نفس می شود.

صلح جو نیز ادامه داد: من کاملا با صحبت های آقای فهیم موافقم اما متاسفانه حالت شعار پیدا کرده است. اگر مردم نبودند سینما به وجود نمی آمد. سینما در ابتدا نوعی بازگوشی فنی و صنعتی بوده و بعد درخواست مردم آن را گسترش داده. فیلمساز و سیاستگزار از نقش مردم در گسترش سینما غافل شده اند. بیشتر به حضور در جشنواره ها فکر می کنیم. کار سینمای ما به جایی کشیده که اگر فیلمی را مردم بپسندند نام مبتذل به خود می گیرد.

طوسی با بیان اینکه این تعریف دهی غلط از دهه ۴۰ استمرار داشته است، افزود: درست است که تزریق کردن ذائقه بد سینمایی به مردم باید کنترل شود اما نگاهی که فیلم های مورد پسند مردم را خفیف می پندارد اصلا مقبول نیست. دلایل استقبال یک فیلم باید بررسی شود. مساله قصه و روایت را داریم نادیده می گیریم. اگر به سمت ساختارشکنی می رویم هم باید سقف و ظرفیت فرهنگی جامعه در نظر گرفته شود.

چرا سینمای ما از قهرمان تهی شد؟

صلح جو در پاسخ به این سوال گفت: زمانی فیلم ها با درجه های الف، ب، ج و د رتبه گذاری می شد. مردم از فیلمی استقبال می کردند که رتبه ج را از مدیریت سینمایی دریافت می کرد. سیاستی که در آن دوران پیش گرفته بودند ضد مردمی بود و مردم را از سالن ها دور می کرد. یعنی نمره پایین مدیران، نمره بالای سینماداران و مردم بود. ضمن اینکه منتقدین برای توضیح بد بودن یک فیلم از واژه «عامه پسند» استفاده می کردند.

طوسی نیز ادامه داد: سال های ۶۵ و ۶۶ سال های طلایی سینما به لحاظ تنوع آثار بوده است. شکل گیری یکی ازمهمترین ژانرهای ما یعنی سینمای دفاع مقدس  در دهه ۶۰ بوده. فیلمسازانی چون ابراهیم حاتمی کیا، کیانوش عیاری، مسعود جعفری جوزانی، مهدی صباغ زاده، محمد علی سجادی، محمدرضا اعلامی و … فیلم های خوب خود را در آن دوره ساختند. اما نکته مهم استمرار این نگاه حمایتی، هدایتی است که اطلاق سینمای گلخانه ای را به خود گرفت و اینگونه برخی فیلم ها قربانی این اتفاق شدند مثل «ناخدا خورشید» ناصر تقوایی یا «دندان مار» مسعود کیمیایی.

فهیم در توضیحی بیشتر گفت: دستاوردهای طلایی سینما حاصل انقلاب بود، به لحاظ تکنیک و تخصصی سینما رشد کرد. وجود مردم خود به خود باعث می شد که فیلم هایی مثل ناخدا خورشید و دندان مار ساخته شود. اما دولت سعی می کرد نوعی از فیلم سازی اروپای شرقی را تحمیل کند.

موفقیت سینما در عرصه بین الملل

صلح جو در این خصوص اظهار داشت: کسی این موفقیت ها را انکار نمی کند اما سینما یک جریان اصلی دارد و شاخ و برگ هایی که اتفاقا به این سینما ارزش می دهد. سینمایی که دنبال ارتباط با محافل و مراکز سینمایی دنیا می گردد جریان اصلی هیچ سینمایی نیست.

طوسی بیان داشت: در شرایطی که جامعه جهانی حس انسانیش تحلیل رفته بود بخشی از تولیدات سینمای ما به لحاظ انسان دوستانه و اخلاقی بودن کمک کننده بود. شاید کلیشه ای باشد اما برای جهانی شدن باید ملی بود. چه اشکال دارد که در ساخت و تولید فیلم هایی که حالا دغدغه جشنواره رفتن هم دارند دغدغه های جامعه خودمان را هم داشته باشیم.

فهیم نیز اظهار داشت: نباید فریب این همه جوایز را خورد. چیزی که به سینما اعتبار می بخشد مقبولیت در جامعه و در میان مردم است.