اسطوره سازان تمدن ایرانی

چند درصد از فروش یک فیلم ایرانی، به جیب تهیه کننده‌اش می‌رود؟
سال هاست که می گویند اقتصاد ایران بیمار است. اقتصادی که به خصوص در یک دهه اخیر شرایطش بحرانی تر از ادوار گذشته شده است. یکی از نشانه های بیماری اقتصاد کاهش «تولید» و افزایش «واسطه گری» است.

 پاسخ به یک سوال همیشگی علاقه‌مندان سینما: چند درصد از فروش یک فیلم ایرانی، به جیب تهیه کننده‌اش می‌رود؟
اینکه کار تولیدی به دلایل مختلف و متنوع صرفه اقتصادی اش را از دست می دهد و مثلاً کسی که کارخانه دارد و به امر تولید می پردازد به این نتیجه می رسد که اگر کارخانه اش را تعطیل و سرمایه اش را در امر تجارت و فرضاً صادرات و واردات به گردش در آورد، به سود مالی به مراتب بیشتر و بی دردسرتری می رسد. جالب اینکه این اتفاق به نوعی در سینمای ایران نیز قابل مشاهده است. به طوری که در حال حاضر سهم تولید کننده و در واقع تهیه کننده از فروش یک فیلم سینمایی تا مرز 37 درصد و در مواردی به 35 درصد کاهش پیدا کرده است. سهمی که تا همین چند سال پیش 45 درصد بود.

در این میان و در خصوص عملکرد برخی دفاتر پخش گفتنی های بسیاری هست که می تواند خود موضوع گزارشی مستقل باشد. در حال حاضر دفاتری هستند که در مرحله محاسبه جوری حساب و کتاب می کنند که یک فیلم با هزینه متعارف تولید، باید حداقل 2 میلیارد تومان فروش کند تا هزینه تولیدش را بر گرداند. در این رابطه با تعدادی از سینماگران گفت و گو کرده ایم.

محمد نیک بین:
حل مشکلات اکران؛ نزدیک ترین مسیربرای کسب رضایت بیشتر تهیه کننده
محمد نیک بین فراهم کردن شرایط مناسب برای اکران فیلم های سینمایی را بهترین راه حل برای کسب سود بیشتر تهیه کنندگان آثار سینمایی معرفی کرد.
نیک بین به  گفت: فرمولی که الان حاکم است بر این اساس است که سینمادار 50 درصد از درآمد را بر می دارد و پخش کننده 10 درصد را و از آن 40 درصد باقی مانده، تهیه کننده باید هزینه های مربوط به تبلیغات، ساخت فیلم، خواب سرمایه و سوددهی را تأمین کند. عرف و روال کاری در حال حاضر به همین صورت است و با توجه به شرایط تولید امروز، اگر فیلم فروش بالایی نداشته باشد شما به یک رقم بالا احتیاج دارید که تازه یر به یر بشوید. اوضاع خیلی سختی حاکم است و در مورد بسیاری از فیلم ها این واقعیت صدق میکند که اگر ما سرمایه تولید آنها را در بانک می گذاشتیم و سودش را دریافت می کردیم، اقتصادی تر رفتار کرده بودیم. امروزه تعداد بسیار کمی از فیلم ها هستند که می توانند روی پرده هم هزینه خود را در بیاورند و هم به سوددهی برسند. وی افزود: اگر ما سالن های نمایش با کیفیت خوب داشته باشیم و محصول مان بتواند در یک شرایط استاندارد ارائه شود تا حد زیادی به ایده آل هایمان نزدیک می شویم. درصد زیادی از فروش آثار سینمایی در تهران مربوط به پردیس های سینمایی است، بنابراین پیک فروش تهران بزرگ تنها از پنج شش محل معدود به دست می آید. شاید اگر مشکلات نمایش فیلم را حل کنیم به نزدیک ترین راه برای کسب رضایت تهیهکنندگان قدم گذاشته باشیم. نیک بین در پایان گفت: پخش فیلم را باید به عنوان یک مسئله تخصصی به حساب آورد و ابدا اینگونه نیست که هر کسی بتواند تجربه اش کند. من شخصا علاقه ای به این کار ندارم و ترجیحم بر این است با وجود همه مشکلات، تمرکزم را روی تولید بگذارم.

امیر سیدزاده :
بیش از نیمی از درآمد حاصل از فروش فیلم از دست صاحب آن خارج است
امیر سیدزاده با انتقاد از اینکه امروز 63 درصد از فروش یک فیلم به دست کسانی غیر از صاحب آن می رسد، از نهادهای مسؤول خواست نسبت به تقویت بخش خصوصی و زنده نگه داشتن امید آنان برای ادامه کار، تلاش کنند.
سیدزاده به بانی فیلم گفت: الان عایدی یک تهیه کننده یا سرمایه گذار فیلم تنها 37 درصد است. 63 درصد باقی مانده به سالن های سینما و شرکت پخش تعلق می گیرد. می دانید که تهیهکنندگان امروز برای تهیه یک اثر سینمایی بین هفتصد میلیون تومان تا دو میلیارد و نیم هزینه میکنند. پروسه ساخت یک فیلم از زمان پیش تولید تا اکران فیلم نیز یک مدت زمان یک ساله تا 18 ماهه است. البته دوستانی هستند که صرفاً فیلم تجاری می سازند و با کمک گروه های خاصی که دارند آن را روی پرده می فرستند و ما هم هیچ وقت نمی توانیم بفهمیم کارشان چطور پیش می رود، اما به طور معمول اوضاع خوبی برای تهیهکنندگان وجود ندارد. خود بنده از ابتدای سال 92 شروع کردم به ساخت فیلم «زندگی جای دیگری است»، بعد «ناخواسته» را ساختم و بعد از آن هم درگیر تولید «خانوم» شدم. در این 20 ماهی که شرح آن را عرض کردم یک فیلم من به نمایش در آمده و اکرانش به پایان رسیده و فیلم دیگرم به کارگردانی خانم پاکروان روی پرده است و هنوز حتی یک ریال از محل اکران دریافتی نداشته ام.
وی افزود: در شرایط حاضر باید کاری کنیم که تکلیف تهیه کننده، فیلمساز، شرکت پخش و سینمادار به روشنی مشخص شود. اینکه چرا 64 درصد از درآمد اکران یک فیلم به دست به دست تهیه کننده و صاحب آن نمی رسد، سؤال مهمی است که هنوز پاسخی برایش نداریم. یک فیلم هشتصد میلیونی باید حداقل دو میلیارد و نیم بفروشد تا شما بتوانید سرمایه اولیه تان را به دست بیاورید. از ابتدای سال 93 تنها چند فیلم معدود مثل «طبقه حساس»، «رد کارپت»، «شهر موش ها2» و ... که تعداد آنها به اندازه انگشتان دست هم نیست، توانسته اند هزینه ساخت خود را از طریق نمایش عمومی اثر به دست بیاورند. در شرایط حاضر تهیه کننده حتی نمی تواند برای سود حاصل از فروش دی وی دی های خانگی، آن هم پس از دو سال از شروع ساخت فیلم، امید داشته باشد. نهادهای مسؤول و تصمیم گیر باید هر چه زودتر فکری کنند تا تهیه کننده بخش خصوصی بیش از این نا امید نشود. ما فیلمسازان مستقلی داریم که می خواهند با تکیه بر بضاعت خودشان فیلم بسازند و من نیز یکی از همان ها هستم و شایسته است من و همفکرانم مورد حمایت بیشتری قرار بگیریم. بدیهی است وقتی چند فیلم اولیه من هزینه ساخت خود را به دست نیاورد، بنده برای تولید اثر بعدی دچار تردید می شوم. من در جشنواره سال گذشته سه فیلم داشتم و امسال تنها موفق شدم روی یک پروژه سرمایه گذاری داشته باشم، چون از سه فیلم پارسالی، هیچکدام شان به لحاظ اقتصادی برای من مقرون به صرفه نبودند.
سیدزاده در پایان گفت: راستش را بخواهید ما در شرایط حاضر اگر سرمایه مان را توی بانک بگذاریم، سودی که نصیب ما میشود به مراتب بیشتر از درآمدی است که قرار است با تأخیر زیاد از طریق سرمایه گذاری در سینما به دست مان برسد به این دلیل که در ساخت یک فیلم، سوای مسائل مربوط به گیشه، پرداخت به اخلاقیات و مسائل معنوی نیز برای ما اهمیت دارد، چون می دانیم برای مملکتی فیلم می سازیم که 2500 سال پیشینه فرهنگی دارد. کاش شرایطی فراهم شود که تهیه کننده مطمئن باشد تحت هر شرایطی و پس از گذشت یک مدت زمان خاص، اصل پولی را که برای ساخت فیلم هزینه کرده به دست می آورد. در یک سال اخیر تنها فارابی و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی بوده اند که برای رشد سینمای مستقل قدم هایی برداشته اند. گویی یادمان رفته اگر فیلمی تولید نشود کارمندان بخش های جانبی مثل دفاتر پخش و سالن های سینما و ...هم کار خود را از دست میدهند.

سعید سعدی:
سهمی که صاحبان فیلم از فروش آن می برند منطقی است
سعید سعدی چارچوب فعلی حاکم بر تقسیم مبالغ حاصل از فروش فیلم را بین سینمادار، پخش کننده و صاحب اثر سینمایی منطقی توصیف کرد و حتی در صورت درست اجرا شدن، آن را ایده آل دانست.
سعدی به «بانی فیلم» گفت: امروزه 10 درصد از سهم صاحب فیلم را شرکت پخش کننده بر می دارد و وقتی عوارض شهرداری و مالیات بر ارزش افزوده به آن اضافه می شود، چیزی که به دست تهیه کننده می رسد همان 37 یا 38 درصد است. به هر حال این شکل از اقتصاد در سینما طبیعی است؛ اینکه 50 درصد از فروش به سینمادار می رسد، 10 درصد را پخش بر می دارد و مابقی به مالک فیلم تعلق می گیرد. شما با هر پخش کننده ای که صحبت کنید گلایه می کند که درصد ما کافی نیست و مالک فیلم هم حرف های خودش را دارد، اما فکر می کنم به جز این حالت موجود، حالت دیگری نمی تواند حاکم باشد و اگر به درستی اجرا شود شاید مطلوب ترین حالت ممکن باشد.

غلامرضا موسوی:
با حمایت شهرداری، تهیه کنندگان کمتر ضرر می کنند
غلامرضا موسوی تقبل عوارض شهرداری و مالیات بر ارزش افزوده توسط نهادهای دولتی را بهترین شیوه کمک آنان به تهیه کنندگان قلمداد کرد.
موسوی به بانی فیلم گفت: معمولا عوارض شهرداری بر فروش فیلم ها تعلق می گیرد که میزان آن 5 درصد است. بعد از کسر این مبلغ، آنچه باقی می ماند بین سینمادار و شرکت پخش کننده تقسیم بر دو می شود؛ با این حساب سهم هر کدام باید بشود5/47درصد. سینماها مالیات بر ارزش افزوده را جزو فروش اعلام می کنند، چون از نظر وزارت اقتصاد و دارایی این مبلغ یعنی 8 درصد مالیات بر ارزش افزوده را مصرف کننده باید بپردازد. این میزان را برخی روی قیمت بلیت می گذارند و برخی دیگر بلیت را با همان قیمتی که هست به فروش می رسانند و بعد 8 درصد مالیات را از آن بر می دارند. اینجا همان جایی است که 4 درصد از سهم پخش کننده و تهیه کننده کم می شود. وی افزود: سالن های بزرگ و مدرن امروز بلیت را به همان قیمت اصلی خود یعنی 6 هزار تومان به فروش می رسانند، اما سینماهای دیگر که مدرن نیستند و بلیت خود را ارزان تر می فروشند با برخی مشکلات در حساب و کتاب روبرو هستند. مبلغی که به دست تهیه کننده می رسد، مبلغی است که پس از کسر مالیات بر ارزش افزوده در فروش کل و عوارض شهرداری به او تعلق گرفته است. بعد از اینکه این مبلغ به دست پخش کننده رسید، شرکت پخش از سهم تهیه کننده 10 درصد بر می دارد. حالت ایده آل این است که آن مبالغ مالیات بر ارزش افزوده و عوارض شهرداری کسر نشود. مسلم است که شهرداری بهتر است از فیلم و سینما حمایت داشته باشد و منطقی این است که عوارض شهرداری حذف بشود و کل مبلغی که از فروش بلیت به دست می آید، بین سینما و صاحب فیلم تقسیم شود. مالیات بر ارزش افزوده چیزی است که قاعدتا تماشاگر باید پرداخت کند، حال اینکه چقدر بخواهند برای تشویق تماشاگر این 8 درصد را به او تخفیف بدهند خود موضوع قابل تحملی است.

محسن علی اکبری:
پرداخت سهم پخش کننده باید بین سینمادار و صاحب فیلم تقسیم شود
محسن علی اکبری با اشاره به اینکه پخش کنندگان علاوه بر مبلغی که بابت کار خود دریافت می کنند 10 درصد از سهم تهیه کننده را نیز به خود اختصاص می دهند، پیشنهاد داد پرداخت این مبلغ بین سینماداران و صاحبان فیلم به طور مساوی تقسیم شود.
علی اکبری به بانی فیلم گفت: سهم صاحبان اثر سینمایی از فیلم شان بین 5/35 تا 5/37متغیر است. دفاتر پخش معمولا 10 درصد از سهم تهیه کننده کم می کنند بابت زحماتی که برای پخش فیلم متقبل می شوند. همه هزینه های جانبی فیلم مثل بیلبوردهای تبلیغاتی و پوسترها و ... بر عهده پخش کننده است و بنابراین اینکه سهمی به آنان برسد اتفاقی بدیهی است، اما آن 10 درصدی که عرض کردم مبلغی جداگانه است که به طور خالص به شرکت پخش می رسد. بسیاری از تهیه کنندگان معتقدند پرداخت این 10 درصد باید بین ما و صاحبان سینما تقسیم شود، در این صورت سهم تهیه کننده حدودا 42 درصد می شود. می توان گفت مشکل اغلب صاحبان فیلم بر سر همین 10 درصد است.
وی افزود: صاحبان سینما هم دارند از این فیلم ها بهره می برند و فروش آنها مرهون زحمات دفاتر پخش است. به هر حال برای پر شدن صندلی های سالن های آنان، دفاتر پخش تلاش کرده اند و پرداخت نیمی از آن 10 درصد توسط سینماداران توقع بی جایی نیست. سود سینماداران و شرکت های پخش کننده همیشه یک نسبت مستقیم با هم داشته است. امروزه به جز تعداد اندکی از فیلم ها که به سود بالایی دست پیدا می کنند، اکثر فیلم ها به سختی می توانند با توجه به نرخ تورم حتی سرمایه اولیه خود را به دست بیاورند. به نظر می رسد باید بر آن ارزش افزوده ای که دولت به عنوان مالیات از صاحبان اثر کم می کند تجدیدنظری صورت بگیرد و این مورد هم به عنوان یکی از آن معافیت ها لحاظ شود. اگر این مبلغ هم بخواهد از سهم صاحبان همه فیلم ها کم شود، ضرر روی ضرر است که نصیب آنان می شود.

بانی فیلم