اسطوره سازان تمدن ایرانی

در جهان امروز بسیاری از قدرتها در تلاش هستند با استفاده از ابزارهای رسانه ای که در اختیار دارند نهایت استفاده را در راستای جهت دهی به افکار عمومی دنیا صورت دهند و در این مسیر به دنبال آن هستند که با دست گذاشتن روی اعتقادات و تفکرات دینی ملت ها ، حقایق را در نزد ملل مختلف سبک شمارند و از هر طریقی که شده است افکار عمومی این کشورها را به آن چیزی که مدنظرشان است سوق دهند.

با توجه به منابع معرفتی در دین اسلام می توان دریافت که آخرالزمان صحنه نبرد میان جبهه خیر و جبهه شر است و آماج فتنه ها به حساب می آید. در عصر کنونی بهترین روش جنگ و ضربه به دشمن در جنگ نرم و اصول عملیات روانی است که بهترین و اثرگذارترین سلاح و ابزار آن رسانه است و امروزه بدون اغراق شاهد آماج فیلم ها و سریال هایی از سمت غرب هستیم که تفکر و مفهوم مهدویت را هدف گرفتند و آن را به هر شکل ممکن تخریب و تحریف می کنند.

در این میان پرورش نسل منتظر با اعتقادات ناب و خالص کاری مهم و به مراتب مشکل است که به عهده مومنان منتظر در هر عصر قرار دارد. از سمتی دیگر دشمن با حمله به ذهن کودکان با استفاده از رسانه، فیلم، انیمیشن، بازی، اسباب بازی و... در تلاش است تا ذهن پاک این کودکان را نسبت به مفاهیم اصیل آخرالزمان و مهدویت، مهندسی و به سمت و سویی خاص بکشاند، لذا بررسی تفکرات سازنده محصولات رسانه ای در پیشگیری و واکسینه کردن جامعه به ما کمک شایان توجهی خواهد کرد.

اهمیت رسانه

نیل پستمن در کتاب زندگی در عیش ، مردن در خوشی می گوید:

انتقال معلومات سه دوره دارد: ۱- گفتار  ۲-نوشتار ۳-تصویر که دشمن برای انتقال و فرهنگ خود با استفاده از تمام امکانات از این ابزارها استفاده کرده است. امروزه آثار فرهنگی، رسانه ای و هنری متعدد عهده دار مباحث آخرالزمان شده اند. نگاه به این آثار بیان گر تلاش غرب در قالب ارائه محتوایی با ظاهری متفاوت و جذاب است که صحبت از پایان تاریخ و خطراتی دارد که بشریت را تهدید می کند.

  اغلب در پایان این آثار، نجات بخشی یا منجی گرایی از دل غرب بر می خیزد و بشریت و جهان را نجات می دهد؛ با یک نگاه اجمالی در می یابیم که حجم فیلم های سینمایی و برنامه های تولیدی در شبکه های رسانه ای غربی در این سال ها در موضوع مهدویت و آخرالزمان شیعی با قبل از آن قابل مقایسه نیست، البته نگاه همه ی این برنامه ها و هدف آن ها تخریب و تحریف این اندیشه نجات بخش را دارند و جهان غرب با استفاده از این رسانه ها تلاش می کند تا بعد از تخریب و تحریف، مفاهیم مورد نظرخود را در جهت بهره برداری خاص به مخاطبش القا کند.

دو استراتژی صهیونیسم رو در رو با مهدویت

غرب و به ویژه صهیونیسم در خصوص جریان رسانی آخرالزمانی دو استراتژی را دنبال می کند؛ این دو استراتژی خط مشی مهم برنامه های آن ها برای جهان را دنبال می کند که اگر این دو استراتژی به طور دقیق تبیین شود می توان آنتی دکترین هایی طراحی و ارائه کرد که بی تردید توطئه های آن ها را خنثی خواهد کرد.

استراتژی اول: اسطوره سازی

صهیونیسم برای مشروعیت بخشیدن به کارهای شیطانی خود و همچنین ایجاد خط قرمز و تشکیل تفکرات تهاجمی از سال ها قبل با توجه به تاریخ بنی اسرائیل اسطوره هایی را برای خود قرار داده است که در فیلم ها به طور مستقیم و غیرمستقیم از آن ها دفاع می شود و ذهن مخاطبان را با استفاده از تکنیک های رسانه ای و فنون عملیات روانی مهندسی و مسموم می سازند تا چهره ای مطلوب و نجات بخش از خود به جهان معرفی کنند.

استراتژی دوم: بدل مباحث مهدویت

همزمان با استراتژی اول یعنی معرفی اسطوره ها، در استراتژی دوم بدل زدن مباحث مهدویت را پیش می برن؛ در آثار موجود بطور مثال تحریف و خدشه دار کردن مسائلی مانند:رجعت، ظهور، پساظهور و پسا آخرالزمان ، چهره منجی و توهین و افترا به انبیا و ائمه(علیهما السلام) قابل مشاهده است و متاسفانه برای تمامی سنین این کارها ساخته شده است.

می توان گفت اکثر انیمیشن های تولید شده دارای مفاهیم آخرالزمانی هستند که در این مقاله به سه گانه ی پاندای کونگ فو کار خواهیم پرداخت.

تئوری توهم توطئه یا واقعیاتی انکارناپذیر

زمانی که صحبت از تحلیل و  نقد آثار هالیوودی می شود و مفاهیم آخرالزمانی و تحریفات و توهین های این آثار به معارف ناب شیعی ارائه می شود متاسفانه از سوی افرادی به اصطلاح روشنفکر، متهم به توهم توطئه می شویم که این آثار جنبه ی سرگرمی دارند و ارائه کردن این نکات توهمات ذهن تحلیل گران است.

برای پاسخ به این ادعا باید گفت : غربی ها خود به حقیقت این آثار اعتراف کرده اند که در پیشبرد اهداف آن ها در مسائل جهان ابزار اصلی و کاربردی به حساب می آید و برای مثال در اینکه شرکت و کمپانی های فیلم سازی و انیمیشن سازی به صورت مستقیم و غیرمستقیم توسط صهیونیست ها مدیریت می شود شکی نیست.

تعریف اسطوره

در طول تاریخ با توجه به فرهنگ و تمدن هر جامعه تعریفی متفاوت از اسطوره ارائه شده است اما در تعریفی جامع می توان اسطوره را اینگونه تعریف کرد:

اسطوره داستانی است بدون مکان و بدون زمان که می تواند ریشه در واقعیت داشته باشد و در مواردی زمانی را برای آن در نظر گرفت[۱]

داستان پاندای کونگ فو کار بدنبال چه هدفی است؟

می توان گفت کمپانی Dreamworks خلاقیت و ژانر جدیدی را با ساخت سریالی انیمیشن پاندا وارد صنعت سینما کرد، این داستان که از همان ابتدا بر اساس المان های آخرالزمانی و منجی گرایانه ساخته شد، توانست محبوبیت قابل توجهی در بین اقشار مختلف جامعه پیدا کند، نمایه ی داستانی پاندای کونگ فو کار از همان آغاز با نمایش المان های قوم بنی اسرائیل و نجات بخش آن ها حضرت موسی(ع) مخاطب خود را برای صحنه هایی آخرالزمانی آماده می کند.

پاندای ۱ به معرفی جنگجوی اژدها که نجات بخش سرزمین چین است، می پردازد. شاید بتوان گفت این انیمیشن از اندیشه ی منجی گرایی شیعی–یهودی،مسیحی و بودایی ترکیب شده است و از آنجایی که پاندای ۱ جامعه داستان را جامعه ای لیبرال و مدرن تعریف می کند در شهر حیوانات محدودی زندگی می کنند؛ خوک، خرگوش، اردک که این سه حیوان خود نمادی هستند که مفهومی را بدنبال دارند؛ خوک نماد شهوت پرستی و بی غیرتی، خرگوش نماد کثرت اعمال جنسی و اردک نماد حرص و طمع محسوب می شود.

لذا استفاده اینگونه نماد ها در انیمیشن حاکی از آن است که منجی در جامعه ای لیبرال ظهور خواهد کرد پس همه ی جهان باید لیبرالیسم را در جامعه و کشور خود نهادینه کنند؛ در پاندای ۱ منجی نشانه های حضرت موسی(ع) را داراست و برای نجات قوم خود و جامعه ی خود برگزیده می شود.

در پاندای ۱ این حقیقت عرفان شرقی دنبال می شود که در دنیا به هیچ عنوان خیر و شر مطلق وجود ندارد و حق، باطل و خیر و شر به طور کامل هیچگاه از بین نمی رود که این مطلب با نماد یین و یانگ و تقابل پاندا و تایلانگ نمایش داده شده است.

پاندا ۱ مفاهم آخرالزمانی غربی و شیعی را نیز در لایه های پنهان روایت می کند، بطور مثال تیمی که آموزش دیده اند از نمایندگان همه ی حیوانات هستند؛ ببر، میمون، لک لک، مار و مانتیسکه که تعداد آن ها پنج تا است، اما منجی از میان آن ها نیست؛ در ادامه داستان تای لانگ که نماد شر معرفی می شود خود را از ته یک چاه آزاد می کند و به دنبال پاندا می آید تا او را شکست دهد که این سکانس از روی کتاب مقدس ساخته شده است.

در کتاب مقدس آمده است:

همین که این هزار سال به پایان برسد، شیطان از زندان خود آزاد خواهد شد و برای فریب دادن مللی که در چهار گوشة زمینند، بیرون خواهد رفت. او، جوج و ماجوج را که مانند شنهای دریا بی‌شمارند، برای جنگ جمع می‌کند. آنها در پهنه زمین پخش شدند و اردوی مقدّسین و شهر محبوب او را محاصره کردند. امّا از آسمان آتش بارید و آنان را نابود ساخت[۲] 

در قسمت دوم این انیمیشن المان های قوم بنی اسرائیل و منجی آن ها بیشتر نمایان می شود، پاندا بدنبال گذشته و پدر و مادر خود می رود و طاووس که در مقابل او قرار گرفته است، نماد فرعون است که با پیشگویی ها متوجه می شود که منجی از دایره سیاه و سفید حکومت او را نابود خواهد کرد.

در ادامه برای پاندا مکاشفاتی رخ می دهد که مشاهده می کند طاووس به سرزمین پدری او (نماد قوم بنی اسرائیل است) حمله کرده و مادر پاندا برای نجات او ، وی را در سبدی قرار داده و در آب رها می کند که اشاره به زندگی حضرت موسی(ع) شده است.

در جای جای انیمیشن نماد تک چشم را در طاووس و اطرافیان او مشاهده می کنیم و همانطور که پیش بینی می شد این انیمیشن بر اساس پروژه Islamic Anti Christ  ساخته شده و به صورت خیلی نرم دو قطبی مسیح و ضد مسیح (دجال) را در ذهن مخاطب ایجاد می کند که ضد مسیح (دجال) طاووس و مسیح یا منجی پاندا است.

در این تفکر که امثال جوئل ریچاردسون آن را تبلیغ می کنند بر این اعتقادند که ضد مسیح (دجال) که در کتب مقدس به آن اشاره شده است، همان منجی شیعیان یعنی حضرت صاحب الزمان(عج) است [۳]

نکته جالب توجه این است که برای اولین بار در انیمیشن های تولید شده از حیوان طاووس استفاده شده است، چرا که بر گرفته از منابع تشیع به حساب می آید.

حضرت حجت(عج) به طاووس اهل بهشت تشبیه شده است و در این انیمیشن طاووس به عنوان دجال در مقابل منجی یا همان پاندا با مشخصات غربی معرفی می شود که در نهایت پاندا با پیشرفت در تعالیم عرفان شرقی بر طاووس پیروز می شود و شهر نجات پیدا می کند.

با بیان تحلیلی اجمالی از دو قسمت پاندا حال می توانیم به قسمت سوم این انیمیشن که مفاهیم راهبردی آخرالزمانی و خصوصا شیعی و مهدویت را در خود دارد بپردازیم.

همانطور که پیش بینی می شد در قسمت سوم انیمیشن پاندا کونگ فو کار، او بدنبال سرزمین مادری خود و اقوام و پدر و مادر خویش می رود که در داستان پدر پاندا او را پیدا می کند و به توضیح در مورد نسل و نژاد خود می پردازد در طول این داستان مخاطب با اسطوره های صهیونیستی به طور ناخود آگاه و بسیار جذاب آشنا می شود.

• اسطوره قوم برگزیده
• اسطوره ارض موعود
• اسطوره اسباط گمشده
• اسطوره مردم بدون سرزمین ، سرزمین بدون مردم

که به هرکدام از این موارد به صورت اجمالی در حوزه سینما می پردازیم؛

نفوذ و سلطه صهیونیسم بر سینما

با توجه به تمام کارهایی که از هالیوود و کمپانی های دیگر فیلم سازی ارائه شده است می توان به آسانی ادعا کرد که ذهن مخاطبین در حال و هوای صهیونیستی قرار می گیرد و به همین دلیل اساطیر صهیونیستی در انیمیشن ها و فیلم های سینمایی  به مخاطب القا می شود به طور مثال؛

نشریه ای انگلیسی در این خصوص می نویسد:

اکثر شرکت های تولید فیلم سینمایی، متعلق به سرمایه داران صهیونیست بوده و هر چهره ای که آن ها خواسته اند ، از ملل دنیا به جامعه ی آمریکایی و جهانی  قالب کرده اند[۴]

مجله یهودی Post and opinion در ششم دسامبر ۱۹۷۴ می نویسد؛

یهودیان اکنون هالیوود را در اختیار دارند، همان طور که آن را در تسلط خویش داشته اند حضور یهودیان در هالیوود یک حقیقت تاریخی است اکثر تولید کنندگان و کارگردانان هالیوود یهودی هستند و این درحالی است که اتحادیه ی نویسندگان هالیوود در عمل از ۷۰%  تا ۱۰۰% از یهودیان تشکیل شده است هنگامی که یک غیر یهودی یک کمپانی فیلم سازی را خریداری می کند یهودیان بازهم کنترل را در دست دارند چراکه در هالیوود روابط است که باعث کسب پول های کلان می شود کارهایی مانند خرید داستان فیلم ، امضا شدن قرارداد ها توسط بازیگران، توزیع فیلم و شرکت های زنجیره ای نمایشی،مانند oden همه در اختیار یهودیان است.

با ذکر دو سند فوق دلیل استفاده مفاهیم صهیونیستی در اینیمیشن ها و مورد حمله قرار دادن مفاهیم شیعی مشخص می شود.

اسطوره ارض موعود، سرزمین مادری

صهیونیست ها ادعا می کنند که چون ما از نژاد ابراهیم (ع) هستیم و در تورات این گونه آمده است:

در این روز خداوند با ابراهیم پیمان بست و گفت : این سرزمین ، از رود مصر گرفته تا شط بزرگ و از آنجا تا شط فرات را به نسل تو می بخشم[۵]

پس امروز نیل تا فرات سرزمین ماست صهیونیست ها قرن هاست که به بهانه همین اسطوره به هر سرزمینی که نفع آن ها باشد حرکت می کنند و آن را استعمار می کنند با همین استدلال ها سال هاست مردم فلسطین را به خاک و خون کشیده اند اما در نقد این دلیل همین بس که اگر خداوند این سرزمین را به فرزندان ابراهیم(ع) وعده داده است آن وعده محقق شده است چرا که مسلمانان فلسطین همان بنی اسماعیل و فرزندان حضرت ابراهیم(ع) هستند و در آن سرزمین سکنی گزیده اند.

در نشانه شناسی این اسطوره در سینما و انیمیشن هر گاه کاراکتر یا گروه اصلی داستان به سمت غروب خورشید حرکت می کنند مفهوم حرکت به سمت ارض موعود یا سرزمین مادری را بدنبال دارد؛ مثل انیمیشن لوک خوش شانس و یا سه گانه ی ماتریکس که افرادی برای نجات و حفظ سرزمین zion (صهیون) ، در پاندای ۳ نیز زمانیکه پدر پاندا او را پیدا می کند بعد از عبور از مسیرهای سخت و دشوار و صحنه هایی که نشان از نا امیدی دارد به سرزمین سرسبز و زیبا می رسند که همه در آن شاد هستند و تمام نعمات موجود است و نکته جالب اینجاست که هرکسی آدرس این سرزمین را نمی داند و شخصیت شر و دشمن داستان بدنبال نابود کردن این سرزمین است و پاندا از آن دفاع می کند و نکته ی جالب تر اینکه هیچکس غیر از پانداها نمی تواند در آن سرزمین زندگی کند که اشاره به نژاد یهود می کند مگر اینکه تفکر آن ها را بپذیرید و با آن ها هم عقیده شود و در نیل به اهداف آنان تلاش کند.

اسطوره قوم برگزیده، نژاد برتر

صهیونیست ها بر اساس دلایلی واهی خود را بهترین نژاد و از همه ی انسان ها برتر می دانند.

روژه گارودی در این خصوص می نویسد:

این اسطوره، صرفا باوری است بدون هیچگونه سند تاریخی که بر اساس آن یگانه پرستی یا عهد عتیق رخ کردن است برعکس ، از خود کتاب مقدس چنین بر می آید که دو نگارنده ی اصلی آن یهوه و الوهی ، هیچکدام یگانه پرست نبوده اند آن ها فقط برتری خدای عبری را بر دیگر خدایان و حسد او را برابر  آنان اعلان می کردند خدای موآب (کامش) همچون دیگر خدایان به رسمیت شناخته می شود [۶]

لذا یهودیان با این ادعا خود را برترین نژاد می دانند؛ خداوند در قرآن کریم می فرماید؛

یا بَنی‏ إِسْرائیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتی‏ أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَ أَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَی الْعالَمینَ

ای بنی اسرائیل! نعمتهایی را که به شما ارزانی داشتم به خاطر بیاورید و ( نیز به یاد آورید که ) من ، شما را بر جهانیان، برتری بخشیدم.[۷]

اما در آیه های دیگر نیز یهودیان دشمنان مومنان و جزو فزون خواه ترین مردمان برای زندگی در دنیا معرفی می شوند[۸] صهیونیست ها بر نژاد عبرانی تاکید فراوانی دارند بطور مثال:

خاخام آیزنبرگ می گوید:

انسان هرچه یهودی تر باشد، انسان تر است[۹]

در این انیمیشن مجددا پاندا مورد تاکید قرار می گیرد و حیوانات دیگر را با تعجب و حقیرانه نگاه می کنند و طوری رفتار می کنند که غیر از پانداها کسی حق زیستن را ندارد.

اسطوره سرزمین بدون مردم، مردم بدون سرزمین

بر اساس این اسطوره صهیونیست ها ادعا می کنند که یهودیان بدون سرزمین اند و همیشه سرزمینی هست که متعلق به آن هاست و آن سرزمین حتی اگر افرادی در آن زندگی می کنند در اصل بدون مردم است و وجود ندارد بر این اساس گلدمایر صهیونیست با سابقه، در توهینی آشکار به شهروندان فلسطینی گفته بود؛

خلق فلسطین وجود ندارد... این طور نیست که ما آمده باشیم که آن ها را پشت در بگذاریم و زمین هایشان را از آنان بگیریم ، ایشان اصلا وجود  ندارند[۱۰]

بطور مثال در پایان فیلم فهرست شیندلر می بینیم یهودیان رها شده از بند هیولای نازیسم در مرز روسیه آواره اند و پناهگاهی ندارند گویا هنوز مشخص نیست که جنگ دوم جهانی پایان یافته و آلمان تسلیم متفقین شده است و یهودیان می توانستند به خانه های خود بازگردند، پلیس روسی از اشترن (سردسته ی یهودیان) می پرسد چرا اینجا نشسته اید؟ اینطور جواب می شنود : چون جایی برای زندگی نداریم او به سرزمینی بدون شهروند و سبز و خرم اشاره می کند که یادآور همین اسطوره است.

در پاندای ۳  چین نماد همان سرزمین است که قوم پاندا قرار است به آنجا نقل مکان کند با رهبری جنگجوی اژدها.

اسطوره اسباط گمشده بنی اسرائیل

بنی اسرائیل به مجموع ۱۲ سبط(فرزندان یعقوب)یا ۱۲ قبیله ‏ای اطلاق‏ می‏ شود که یک قوم واحد را می‏ساختند. براساس تفکرات صهیونیست ها ۱۲ سبط آن در زمانی از تاریخ گمشده و باید بدنبال آن ها باشند با همین ادعا واهی به هر سرزمین با هر نژادی نفوذ می کنند و منابع آن را غارت می کنند در پاندا ۳ هم زمانی که پدر پاندا در حال بیان تاریخ برای فرزندش است در لوحی قدیمی تصاویر ۱۲ پاندا را مشاهده می کنیم که نماد همان ۱۲ سبط بنی اسرائیل هستند که در نهایت تبدیل به یک امت واحد به رهبری جنگجوی اژدها خواهند شد.

معجزه ید بیضا

نکته ی جالب و قابل تامل این انیمیشن اشاره به معجزه ی حضرت موسی(ع) است که برای مقابله با نیروی شر به کار می رود که تنها این قدرت در اختیار نژاد پاندا قرار دارد.

رجعت

در انیمیشن پاندا ۳ یک مولفه ی مهم خود نمایی می کند آن هم مساله ی رجعت است. در داستان نیروی شر که برای از بین بردن پاندا آمده است از جهان معنوی یا روحانی بر دنیای جسمانی بازگشته است که همان مساله رجعت در زمان ظهور حضرت ولیعصر(عج) است و  در دل این رجعت که برای مخاطب عنوان می شود مساله زامبی ها نیز گفته می شود، در داستان، اساتیدی که بر کونگ فو تسلط دارند بدست کاراکتر شر داستان سحر می شوند و بدون عقل و فکر دستورات او را اجرا می کنند. این همان مساله دجال اسلامی است در طول چند سال اخیر زامبی ها با ویژگی هایی که دارند، به روی تفکر اسلامی و خصوصا شیعی متمرکز شده اند که این مطلب به مخاطب و کودک القا می شود که اگر اندیشه شیعی دجال اسلامی در کسی رسوخ کند عقل او زایل و تبدیل به یک موجود وحشی و بی رحم خواهد شد که جز دستورات دجال را پیروی نخواهد کرد.

درنتیجه پاندا با به کمال رسیدن در عرفان شرقی به مقام رهبری قوم خود و شهروندان چین می رسد که نماد همان مقام امامت است.

نتیجه گیری

در سال های اخیر هالیوود سرعت بالایی در طرح مسائل مهدویت و آخرالزمانی و تحریف آن ها پیدا کرده است و بدنبال تقابل اندیشه آخرالزمانی مسیحی صهیونیستی با اندیشه ناب مهدویت است، پیش بینی می شود در صورت ساخت قسمت بعدی انیمیشن پاندا کونگ فو کار المان های مهدوی و شیعی و همچنین دیگر اسطوره های صهیونیستی در آن قابل مشاهده باشند، که می توان گفت با اقبال بالایی که به این انیمیشن وجود دارد ذهن کودکان در خطر حمله ای همه جانبه که عمق اعتقادات آن ها نشانه گرفته مواجه می شوند،  لذا با تقویت اندیشه ی مهدویت از طریق رسانه و ابزار های آن باید با حملات بی امان رسانه ای غرب مقابله کرد.

منابع

• قرآن کریم
• تاریخ یک ارتداد، روژه گارودی
• عهد عتیق
• محاکمه یک آزادی در مهد آزادی ، روژه گارودی ، نشر موسسه ی فرهنگی اندیشه معاصر
• زندگی در عیش مردن در خوشی،نیل پستمن
• نرم افزار جامع الاحادیث نور
• نرم افزار جامع التفاسیر نور
• لابی صهیونیسم در ایالات متحده ی آمریکا ،قم ،نشر فقاهت
• پژوهه ی صهیونیت ،تهران، نشر موسسه فرهنگی ضیا اندیشه
• آشنایی با ادیان بزرگ ،نشر سمت و مرکز جهانی علوم اسلامی
• اسطوره در جهان امروز ، جلال ستاری، نشر مرکز

[۱] تعریف محقق از اسطوره

[۲] مکاشفات یوحنا باب ۲۰ فقره ۷ به بعد

[۳] مراجعه شود به کتاب دجال اسلامی جوئل ریچاردسون

[۴] المجله چاپ انگلیس نهم مارس ۱۹۸۴

[۵] پیدایش ، باب ۱۵ فقره ۱۸ - ۲۱

[۶] سفر خروجباب ۲۰ فقره ۱۹

سفر سموئیل باب ۱۱ فقره ۲۴

سفر پادشاهان باب ۲ فقره ۲۷

[۷] سوره بقره آیه ۴۷

[۸] رجوع شود به آیه ۸۲ سوره مائده و ایه ۹۶ سوره بقره

[۹] محاکمه آزادی ص ۷۷ ، روژه گارودی

[۱۰] تاریخ یک ارتداد ، روژه گارودی ص ۱۸۷

یادداشت از علیرضا پور مسعود