ظرفیت سنجی مجموعه های نمایشی تلویزیونی در خلق ابرقهرمان ایرانی ( با مطالعه تطبیقی نقش اسطوره ها و کهن الگوها در خلق ابرقهرمان ایرانی و هالیوودی)
ظرفیت سنجی مجموعه های نمایشی تلویزیونی در خلق ابرقهرمان ایرانی ( با مطالعه تطبیقی نقش اسطوره ها و کهن الگوها در خلق ابرقهرمان ایرانی و هالیوودی)
با دکتر سید محمد صادق مرکبی، حجت الاسلام سید مجید طاهری مدیر مدرسه عالی هنر و رسانه و تولیدات رسانه ای رسانه حقیقت، آقای موسوی کارگردان انیمیشن برگزیده آقای گوزن در سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر
با آقای داروغه زاده دبیر جشنواره بین المللی فیلم فجر و آقای نجفی مدیر روابط عمومی جشنواره فیلم فجر در سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر
دکتر سید محمد صادق مرکبی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه صدا و سیما
از اساتید و مشاورین ارشد موسسه سینمایی اسطوره سازان
دکتر سید محمد صادق مرکبی دارای سابقه کار و مدیریت کلان در سازمان صدا و سیما، حوزه هنری، معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری مشهد، مرکز آموزش صدا و سیما، مرکز علمی کاربردی رسانه و دانشگاه صدا و سیما است.
دکتر مرکبی دانش آموخته کارشناسی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، کارشناسی ارشد دانشکده صدا و سیما قم و دکتری مدیریت راهبردی فرهنگی از دانشگاه عالی دفاع ملی است.
برخی سوابق رسانه ای و مدیریتی دکتر مرکبی:
- رییس حوزه هنری خراسان رضوی و دبیر جشنواره فیلم کوتاه دینی رویش دوره اول تا سوم 86-84
- قائم مقام صدا و سیما خراسان رضوی
- معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری مشهد 87-89
- معاون برنامه ریزی و نظارت معاونت امور استانهای صدا و سیما 90-91
- رییس دانشکده علمی-کاربردی رسانه 94-92
- رییس مرکز آموزش سازمان صدا و سیما 92- 91
- عضو هیئت علمی دانشگاه صدا و سیما 94 تاکنون
- مدیرگروه تلویزیون دانشگاه صدا و سیما 95 تا اردیبهشت 97
- مدیر تیم پژوهش و ارزیابی جشنواره جهانی فیلم فجر 97
به گزارش به گزارش تابناک رضوی، سید محمد صادق مرکبی، استاد دانشکده صدا و سیمای تهران و دبیر دورههای اول تا سوم جشنواره «رویش» با بیان این موضوع گفت: به نظر میرسد ما در عرصه فیلمسازی و عرصههای رسانهای برای دستیابی به سبکی متناسب با هنجارهای اعتقادی و اجتماعی خودمان، کمتر کار کردهایم. آنچه ما در این عرصه به عنوان سبک آثار هنریمان مشاهده میکنیم و میشناسیم، از یک سو خیلی مبتنی بر نیازهایمان نیست و از سوی دیگر، قرابت چندانی با هنجارهای بومیمان ندارد و نمیتوان آنها را برگرفته از آموزههای دینیمان دانست.
فیلمسازان باید در خلق آثار دینی آزاد باشند
وی افزود: اینکه ما بخواهیم در این زمینه، تعریفی بر اساس هنجارها و اعتقاداتمان در این مقوله داشته باشیم و یا این که به دنبال ایجاد و یا احیای سبکی در این عرصه باشیم و هویتساز در این مقوله باشیم، موضوعی بوده که همواره ذهن دستاندرکاران «رویش» را به خودش مشغول کرده است.
دبیر دوره های اول، دوم و سوم جشنواره رویش با تاکید بر اینکه خاستگاه اولیه «رویش» در ذهن طراحان آن، نشأت گرفته از دغدغههای مفهومی در خصوص «سینما» بوده است گفت: بعضی مسایل مثل چگونگی طی طریق سینماگران در فضای ساختاری کنونی جامعه، وجود نداشتن نقاط ثقل مبنایی در آثار، انسجام نداشتن آثار از نظر معطوف بودن به جهتی معنوی و گاهی خلق آثاری غیرمرتبط با مضامین والای انسانی و اخلاقی، گوشهای از کمبودهای موجود در عرصه سینمایی کشور بود که به گونهای میتوان این مسایل را مهمترین دلایل شکلگیری و شکوفایی «نخستین رویش» محسوب کرد.
به گزارش خبرگزاری رضوی، دکتر سید محمد صادق مرکبی در گفت و گو با خبرنگار این خبرگزاری گفت: می توان با استفاده از ظرفیت و توان رسانه و همچنین تقویت آن در عرصه های انتشار معارف رضوی از این سلاح نرم در برابر هجمه های فرهنگی و همینطور برای گسترش فرهنگ اسلامی بهره اساسی گرفت.
مرکبی با اشاره به اینکه «دریافت»، «پردازش» و «رساندنِ» پیام از وظایف ذاتی و تخصصی رسانه است، بیان کرد: اموری که امروزه شماری از رسانهها، با عدم پایبندی و نادیده گرفتن آنها، از ایفای نقش بایسته خود بازمانده اند، پیامد هایی دارد که در اولین گام، از جذابیت و تعداد مخاطب مؤثر آنها کاسته شده، و از دایرة رسانههای تأثیرگذار و قابل إعتنا خارج شدهاند.
وی ضمن بیان اینکه چنین آسیبی از آنجا آغاز میشود که رسانه به جای دریافت و پردازشِ مناسب پیام از «منبع» و «صاحب پیام»، در موارد و موضوعات مختلف، خود به تولید پیامهایی که مطابق با اندیشه و رویکردهایش است پرداخته، ادامه داد: بیشتر از آنکه به وظایف ذاتیاش در دریافت و پردازش پیام، معطوف شود، ارگان و انرژی خود را صرف دستیابی به دغدغههایش کرده و آنقدر در این مسیر پیش میرود که در مرحله رسانندگیِ پیام به مخاطب نیز از عمل و رفتار حرفهای در چگونگی بستهبندی مناسب محصولاتش بازمانده و خوشساختی محصولات رسانهای، تحتالشعاع این تفکر و رفتار قرار گرفته و در نتیجه نه پیام اصلی به شکل بایستهای منتقل شده و نه مخاطب راضی میشود.
رییس پیشین مرکز آموزش صدا و سیما ضمن تاکید بر اینکه اگر انتظار داشته باشیم که رسانه در ترویج و توسعة فرهنگ دینی، توفیق داشته باشد باید عواملی را مدنظر داشته باشد، اظهارکرد: به نظر میرسد باید تحرکات رسانهای ما در شبکهای منسجم و متعامل، صورت پذیرد و «نظام تبلیغ فرهنگی» ما باید با محوریت «صاحب پیام» در جمهوری اسلامی ایران، مورد توجه و تأکید سیاستگذاران کلان فرهنگی کشور قرار گیرد، تا شعاع و تجلیات آن نیز در رسانههای محلی هم امتداد یافته و این ولنگاری رسانهای، خاتمه یابد.
مرکبی با اشاره به اینکه در قانون اساسی آمده است: «جمهوری اسلامی ایران سعادت انسان در کل جامعه بشری را آرمان خود میداند و استقلال و آزادی و حکومت حق و عدل را، حق همه مردم جهان میشناسد، بنابراین در عین خودداری کامل از هرگونه دخالت در امور داخلی ملتهای دیگر، از مبارزه حقطلبانه مستضعفین در برابر مستکبرین در هر نقطه از جهان حمایت میکند»، خاطرنشان کرد: بر این اساس پس از پیروزی انقلاب اسلامی، هدایتِ آحاد افراد جامعه، از اهداف متعالی انقلاب محسوب شده و «تبلیغ» در عرصههای دینی و فرهنگی، بیشک از وظایف خطیر و اصول اساسی نظام جمهوری اسلامی است.
وی تصریح کرد: در فرمایشات حضرت امام خمینی(ره) هم آمده است: «تبلیغ» که همان شناساندن خوبیها و تشویق به انجام آن، و ترسیم بدیها و نشاندادنِ راه گریز از آن است، از اصول بسیار مهم اسلام به شمار میرود.
رییس مرکز علمی کاربردی رسانه سازمان صدا و سیما، با بیان اینکه مقام معظم رهبری می فرمایند: «امروز دنیا، دنیاى «رسانهها» و «تبلیغ» و «تبیین» است، افزود: امروز در مقابل شما امپراتورى خبرى دشمنانِ دنیاى اسلام قرار دارد که غالباً در کنترل صهیونیستهاست و یک اتوبان یکطرفة خبر و تحلیل از طرف رسانههاى خبرى به سمت افکار عمومى دنیا از جمله افکار عمومى کشورهاى عربى و اسلامى و خود مسلمانان جارى است.
به بهانهی سی امین جشنواره بین المللی فیلم فجر: انقلاب سینما و سینمای انقلاب
اگر بانک اطلاعاتی جامعی در مورد وضعیت و تاریخچهی سالنهای سینمای ایران وجود داشته باشد، در ردیف اول آن نام سالنی را در خیابان چراغگاز تهران صد سال پیش خواهیم دید، که البته گویا هنوز یکی دو سال بیشتر از زمان شروع به کار آن نگذشته که «انقلاب مشروطه» آغاز میشود و از دیگر سو نیز جنبش مدرنخواهی آن را همراهی میکند و این شاید آغاز متفاوتی برای ارتباط فرهنگ کهن ایرانی با زبان نو سینما باشد. هر چند تحولات عمدهی دیگری نیز در روزگار پدیداری این صنعت در ایران به چشم میخورد که با شرایط و انگیزههای تولد این مولود در سرزمین مادریاش فاصلهی بسیار دارد.
اگر پس از سالها تلاش و تطور تکنولوژیک، سرانجام لومیرها به شکلی قابل قبول امکان به کارگیری دوربینی را مییابند و در اولین حرکت رسمی خود آن را مقابل در کارخانهای کاشته و خروج کارگران را ثبت میکنند و در ادامه نیز برای عامهی مردم در پاریس نمایش میدهند. اما در این سو، دوربین گومون و دستگاه سینماتوگراف، چشم مظفرالدین شاه را میگیرد و بلافاصله عکاسباشی را به خرید آن میگمارد.
البته آن دستگاههای زبانبسته بعد از ورود به ایران، چنانکه انتظار هم میرفت در کاخ قاجار حبس میشوند و با آنها تنها از خودشان فیلم میگیرند و به خود نمایش میدهند! و عامهی مردم را از آن حظّ بهرهای نیست، تا چه رسد به اندیشیدن به کارکردهای بایستهی این صنعت برای جامعه و جوانان. و گفتنی است که در همان ایام، اولین فیلم تاریخ سینمای ایران نیز به تهیهکنندگی همان خریدار دوربین، به طول 200 متر و به مدت 10 دقیقه، در همان فضای شاهانه، ساخته و همآنجا هم اکران میشود!
خود گویم و خود خندم بهبه چه هنرمندم!
حال به نقلی، این ورود و آغاز سینمای ایران است، آن هم از ناحیهی قشری که هیچ ارتباطی با جریان مدرن سینما به شکل حرفهای نداشته و هیچ نیاز مفهومی به این ابزار را نیز به شکل خاصاش احساس نمیکرد، پس به راحتی میتوان در طالع سینماگران و مخاطبان مشتاق آن، برای سالیان سال سرگردانی و شیدایی را به روشنی دید و انتظار داشت.
پس از آن، سالها میگذرد و آن بساط برچیده میشود، سینما نیز شاهد تحولات و گسترشهای شکلی فراوانی بوده و به حیات خود ادامه میدهد تا کمکم به عنوان یک سرگرمی نه چندان سالم جای خود را بین بعضیها باز میکند و به تدریج بر فضای سایر هنرهای نمایشی متداول ایرانی همچون خیمهشببازی، روحوضی، تعزیه، پردهخوانی و سیاهبازی تأثیر کرده و رنگ و لعابش آنها را در موضع ضعف قرار میدهد.
اما این که طی این سالیان در کوچهپسکوچههای فرهنگ و هنر این دیار چه تعاملی با سینما صورت پذیرفته و این طی طریق، خواسته یا ناخواسته، باعث جراحت طالب و مطلوب شده است، داستانی نیست که منحصر به ایران و ایرانی باشد، بلکه بسیاری از جامعههای هدف نیز از آسیب آن در امان نبودهاند.
سینمای ایران تا امروز نقاط عطف بسیاری داشته است و علاوه بر تأثیرپذیری از سبکهای برجسته و پر کشش رایج دنیا از چرخشهایی که جریانات اجتماعی یا حکومتها برایش فراهم ساختهاند و یا از سبکهای شخصی افراد توانمندی که هر از چندگاهی در سینمای ایران درخشیدهاند و تا حد تبدیل شدن به یک سبک یا ژانر در بین خودمان پیش رفتهاند، نیز بسیار متأثر بوده است، به عبارتی موجها و فراز و فرودها، آلبوم تصویری بسیار متنوع و غیرهمگونی را برای سینمای ما فراهم ساخته است، به صورتی که به راحتی نمیتوان خط سیر صعودی یا حتی نزولی مشخصی را با قاطعیت برایش ترسیم یا تصور کرد.
بیشک انقلاب اسلامی و وقوع تحولات عظیم ساختاری و محتوایی در جامعه، یکی از برجستهترین نقاط عطف و چرخش سینمای ایران را در پی داشت، دگرگون شدن ارزشها، رویکرد دینی و مردمی حکومت، فراگیر شدن فهم سیاسی، خودی دانستن رسانهها و عمومیت یافتن استفاده از ابزارهای هنری و در این میان معطوف شدن اذهان به چگونگی بهرهبرداری بهتر و عمومیتر از سینما، رایحهی آغاز فصلی جدید و حرکتی چند جانبه برای سینمای ایران بود.
دگرگونی ذائقهی مخاطب، چه در فرم و چه در محتوا، انقلابی سینمایی بود که در حالت عادی محتاج زمان زیادی است، اما این همه، آن هم توأمان در مدت زمانی بسیار اندک در ایران به وقوع پیوست و سینمای پس از انقلاب کلید خورد.
حوادث انقلاب، پیوستن نیروهای جدید، جوان و پرانرژی با تجربههایی اندک و با پافشاری بر عنصر محتوا، عدم پایبندی به قالبهای رایج و رواج استفاده از نابازیگران، فضایی بدیع و متفاوت را رقم میزد تا این که وقوع «جنگ» این پازل را کامل کرد و این خود انقلابی هنری بود که بیش از دو دهه در بدنهی سینمای ایران رخ نمود و شکل گرفت.
اکنون در آستانه ی برگزاری سی امین جشنواره ی فجر در عرصه ی سینمای ایران هستیم با رسالتی سنگین بر دوش و موضوعات، موانع و آرزوهای بیشماری در پیش رو...
باشد تا در همین مجال، همراه با اصحاب و علاقهمندان هنر متعالی و برتر سینما، به نقدش همت گماریم و به یاری احد سرمد و در حد بضاعت، سره از ناسره بازشناسیم.
سید محمد صادق مرکبی – دیماه1390
ادامه دارد
چگونگی انتقال مفاهیم دینی از طریق اسطوره سازی تلویزیونی
در سریال های تلویزیونی و پویانمایی
چکیده پایان نامه محمد رضا فرزین به راهنمایی: دکتر ابراهیم فیاض و مشاوره: حجت الاسلام دکتر غلامرضا یوسف زاده، داوری دکتر محمد علی خبری و دکتر سید محمد صادق مرکبی و راهنمایی سید مهدی میرغیاثی برای پروژه عملی(فیلم): دست خالی، دست پر، تاریخ دفاع: 92/4/18
اسطوره سازی قوی ترین، کارآمدترین و پرنفوذترین ساختار بیانی مفاهیم ماندگار است، وقتی نمادهای اسطوره ای از رسانه قدرتمندی همچون تلویزیون که تماشای آن تبدیل به عادتی آیینی شده بیان می شود،"آیین جادو" شکل می گیرد، آیینی که مخاطب تلویزیون هر روز شاهد آن است.
تلویزیون بدلیل تداوم و استمرار حضور قهرمان در مجموعه های نمایشی از سینما که مهد اسطوره ها است، دارای قابلیت و پویایی بیشتر رسانه اسطوره سازی است.
وقتی رسانه تلویزیون با گستره و قدرت بی نظیر، امکان بیان و خلق جهان های معرفتی را لحظه به لحظه در اختیار مخاطبین خود می گذارد، می تواند برای انتقال مفاهیم دینی نیز بکار گرفته شود. این پژوهش در پی واکاوی چگونگی انتقال مفاهیم دینی از طریق اسطوره سازی تلویزیونی در محدوده سریال های تلویزیونی و پویانمایی است، با این نگاه که طبق ساختارها و الگوهای مقبول و پرنفوذ اسطوره ای می توان به خلق اسطوره های معاصر بر اساس مفاهیم دینی برای پاسخگویی به نیاز انسان معاصر به اسطوره های جدید و ابرقهرمان و تخیلی پرداخت.
در بخشی از این پژوهش به کارکرد اسطوره در قرآن، ادبیات، نگاه اندیشمندان و کارکرد اسطوره های فرهنگی پرداخته می شود. می توان گفت اسطوره امروزه امکان تامین تمامی کارکردهای رسانه های سنتی و مدرن را در خود دارد، از جایگزین قصه و تراژدی های ادبی شدن و دست یابی مخاطب به سبک شدگی(catharsis) حاصل از شنیدن تراژدی، همبستگی عمومی، وفاق فرهنگی، برخورداری از قویترین جاذبه های نوستالژیک تا تامین نیاز به الگو و قرار گرفتن به عنوان نماد فرهنگ، هویت جمعی و اقتدار فرهنگی هر مکتب یا جغرافیای فرهنگی و کارکرد های مخاطره آمیز بدلیل قدرت
یکی از مشکلات برنامه سازان و تهیه کنندگان سینما و تلویزیون، عدم آگاهی و شناخت از ظرفیت اسطوره ها است، با وجود تفاوت جایگاه و نگاه ما به اسطوره، لازم است به کارکردهای مدرن اسطوره، اسطوره سازی در ساختارهای معروف که به چهار حوزه فرهنگی سریال سازی: آسیای شرقی؛ با محوریت سریال"اوشین" و "جومونگ"، ایران؛ با سریال های "سربداران"و "مختارنامه"، آمریکا؛ با سریال های "لاست" و "اسپارتاکوس" و ترکی- عربی؛ با سریال های "حریم سلطان" و"عمر فاروق" پرداخته می شود. برخی از ساختارهای اسطوره ای این مجموعه های شاخص اسطوره ای پرداخته می شود. همچنین نگاهی گذرا داریم به اسطوره سازی در پویانمایی با بررسی چهارگروه انیمیشن اسطوره ای بدلیل اصالت و ماندگاری کارکترهای اسطوره ای پویانمایی، عدم شناخت ظرفیت های و کارکرد اسطوره را مانع اصلی اسطوره سازی در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران ارائه می کند.
کلید واژهها: اسطوره، اسطوره سازی، اسطوره های تلویزیونی، ابر قهرمان، انتقال مفاهیم دینی، شخصیت های اسطوره ای
در فاصله سال های 1389 تا 1393 طراحی و اجراء وب سایت جدید دانشکده صدا و سیما قم " دانشکده دین و رسانه دانشگاه صدا و سیما با طراحی و پیگیری اینجانب و اجرا توسط دپارتمان نرم افزار تبیان بود که حاصل آن طراحی 2 پرتال بزرگ با چندین وب سایت به صورت زیر سایت بود.
1- سایت جامع دانشگاهی در حوزه دین و رسانه با بیش از 10 صفحه اصلی به صورت زیر سایت
صفحه اصلی سایت دانشکده دین و رسانه www.qomirib.ac.ir
این سایت دارای بیش از 900 مقاله پژوهشی اساتید، دانشجویی، هنر و رسانه و چکیده پایان نامه بوده است
سایت انگلیسی دانشکده en.qomirib.ac.ir
زیر سایت های انگلیسی، عربی، سامانه پذیرش، معاونت آموزش، معاونت دانشجویی، معاونت پژوهش ، فناوری اطلاعات و حوزه ریاست در دوره دکتر احمد پهلوانیان به سایت افزوده شد. زیرسایت های فیلم دانشجویی، اخبار و پرتال سیما بلاگ مربوط به قبل این دوره است.