اسطوره سازان تمدن ایرانی

فیلم «لباس شخصی» به کارگردانی امیرعباس ربیعی که در بخش نگاه نو سی‌ و‌ هشتمین جشنواره فیلم فجر حضور داشت به‌ دلیل ساختار جذاب و پرکشش با استقبال برخی تماشاگران و منتقدان همراه شد و خبر از ورود فیلمسازی جوان و کاربلد و البته بازیگری خوش‌آتیه داد.

اول این‌که چرا بعد از دو سال هنوز همکاری قبلی شما و امیرعباس ربیعی، فیلم «لباس شخصی» اکران نشده‌ است؟
فیلم لباس شخصی، یک‌ سالی است که توقیف شده و نمی‌دانم چه زمانی قرار است رفع توقیف شود. عوامل سازنده مثل آقای والی‌نژاد، تهیه‌کننده و امیرعباس ربیعی، کارگردان بهتر می‌توانند جواب این سؤال را بدهند.
سخت نبود آن نقش و بازی خوب به‌ جز جشنواره فیلم فجر دیده‌نشده و فرصتی برای نمایش پیدا نکرده‌ است؟
ممنون از تعریف شما. من هم خیلی حسرت خوردم و دوست داشتم فیلم لباس شخصی در بخش سودای سیمرغ سی‌ و‌ هشتمین جشنواره فیلم فجر هم باشد و بازی من ارزیابی می‌شد. بعد از آن هم دوست داشتم فیلم اکران شود که تا الان این اتفاق نیفتاده است. به‌خصوص برای بازیگرانی که ابتدای راه هستند، خیلی اهمیت دارد کارهایشان دیده و توسط تماشاگران، منتقدان و رسانه‌ها نقد شود و اگر نکته مثبتی در بازی‌های آنهاست، گفته شود.
این اکران‌ نشدن چقدر به ضرر شما شده و آیا در این مدت فیلمسازان دیگری هم سراغ شما آمدند یا نه؟
بلافاصله بعد از جشنواره فجر سال ۹۸ که لباس شخصی در آن اکران شد، کرونا آمد و تولیدات کمتر شد و سینماگران با احتیاط کار کردند. خیلی از کارها با شکست مواجه می‌شد. من در تئاتر هم پیشنهاد کمی داشتم چون تئاتری‌ها خیلی بیشتر از سینماگران متضرر شدند. گاهی کاری را چند ماه تمرین می‌کردند اما در شروع اجرای‌شان موج تازه کرونا می‌آمد و کار متوقف می‌شد و این خیلی ضررهای مالی و روحی به دوستان تئاتر وارد کرد. باتوجه به اکران‌نشدن فیلم لباس شخصی، پیشنهادهایی که به من شد، زیاد نبود اما همان چند کار سینمایی و تلویزیونی هم که پیشنهاد شد، ترجیح دادم بازی نکنم. باوجود این‌که بعضی از نقش‌ها خوب بودند اما امیدوار بودم که نقش‌های پرچالش‌تر و پیچیده‌تری به من پیشنهاد شود تا این‌که با پیشنهاد بازی در فیلم «ضد» مواجه شدم که هم فیلمنامه این ویژگی را داشت و هم نقش سعید و همین باعث شد در این کار بازی کنم.
این نقش و فیلم هم همان حال‌ و‌ هوای لباس شخصی را دارد و بحث حزب توده و سازمان مجاهدین خلق را در اوایل دهه ۶۰ روایت می‌کند اما تفاوت‌های قصه و به‌ویژه نقش‌های یاسر و سعید در این دو فیلم چیست؟
تفاوت‌های زیادی بین فیلم‌های ضد و لباس شخصی است. در فیلم لباس شخصی، نقش یاسر کاملا یک قهرمان است اما در فیلم ضد نقش سعید یک ضدقهرمان است. قصه‌های دو فیلم هم کاملا متفاوت است و تشابه آنها فقط به دوره تاریخی‌شان برمی‌گردد و داستان هر دو در اوایل دهه ۶۰ روایت می‌شود. البته این کارم را خیلی سخت می‌کرد که نقش دو نفر را طی دو سال بازی کنم که هر دو تقریبا متولدین دهه ۳۰ هستند و اتفاقاتی برای آنها در دهه ۶۰ می‌افتد. همین چالش جالبی برایم بود، به‌ ویژه شخصیت سعید خیلی پیچیده‌تر و شاید عجیب‌تر از نقش یاسر بود یا من خیلی اذیت شدم و به چشمم آمد که نقش سعید سخت‌تر است یا واقعا نقش سخت‌تری بود. من برای بازی در نقش یاسر فرصت داشتم که بعضی اوقات از نقش فاصله بگیرم و نفسی بکشم ولی در نقش سعید، روزها که فیلمبرداری تمام می‌شد و به خانه برمی‌گشتم، همچنان با سعید بودم و به او فکر و سکانس‌های بعدی‌ام را تمرین می‌کردم و نگران بودم و تلاش بیشتری کردم. فکر می‌کنم به لحاظ زمانی هم ساعت‌های بیشتری در شبانه‌روز را صرف بازی در نقش سعید کردم تا جایی که وقتی فیلمبرداری هم شروع شده بود من همچنان داشتم در مورد سعید تحقیق می‌کردم تا جلوه‌های دیگر شخصیت او را پیدا و کشف کنم تا بتوانم بازی راحت‌تر و بهتری داشته باشم.
برای تحقیق و پژوهش، کار ویژه‌ای کردید یا فیلمنامه و توضیحات کارگردان کفایت می‌کرد؟
همه بازیگران تحقیقات و تلاش‌هایی انجام می‌دهند. فیلمنامه ضد کدهایی به من درباره شخصیت و بازی در این نقش داده بود. در کنار آن حضور امیرعباس ربیعی، کارگردان کار بود که قبل‌تر از من روی فیلمنامه و شخصیت‌ها اشراف داشت و راهنمایی می‌کرد. من هم با دیدن مستندهای دهه ۶۰ و مطالعه زندگی آدم‌های آن دوره که چطور با سیاست ترکیب شده بود، سعی می‌کردم اول به آدم‌های آن دوره نزدیک شوم و بعد سعید را به‌عنوان یکی از مردمی که به نحوی درگیر مسائل سیاسی و اقتصادی و جنگ و حزب‌ها و گروهک‌های مختلف بودند، سعی کردم لایه‌های زیرین شخصیتی او را کشف کنم تا بتوانم حضور خوبی در این نقش داشته باشم.
گریم و طراحی صحنه و لباس در این دو فیلم، چقدر به شما به‌ عنوان بازیگر کمک کرد تا در فضای قصه و آن زمان قرار بگیرید و نقش را بیشتر باور کنید؟
طراح صحنه ما آقای دکتر شجاعی عزیز یکی از بهترین‌های حرفه خودشان هستند و قطعا قرارگرفتن بازیگر در چنین صحنه آماده‌ای به باور شخصیتی که در حال بازی اوست، کمک می‌کند. فشار کار دوستان گروه صحنه گاهی اوقات به‌قدری زیاد بود که چند بار پیش آمد بعد از فیلمبرداری، حتی فرصت نمی‌کردند سری به خانه و زندگی خود بزنند. کیفیت گریم و به‌طور کلی فضای روحی حاکم در اتاق گریم هم به این دلیل که آخرین مرحله قبل از فیلمبرداری به‌حساب می‌آید، خیلی برای بازیگر مهم است. خوشبختانه مرتضی کهزادی و گروهش علاوه بر داشتن تخصص بالا در کارشان، رابطه خوب و صمیمانه‌ای با همه بازیگران داشتند که این برای ما خیلی مهم‌تر از مسائل فنی بود. در همان جلسه تست گریم در زمان پیش‌تولید، وقتی اولین طراحی را روی صورت من تست کردند، احساس کردم بدون زحمت چند قدم به شخصیت سعید نزدیک‌تر شدم.
شما پیش از بازیگری، عکاسی می‌کردید و چه عکس‌های خوبی هم می‌گرفتید که بعضی را در صفحه شخصی‌تان در اینستاگرام هم به اشتراک گذاشتید. عکاسی چقدر به بازیگری شما کمک کرده‌ است؟
اول ممنون که از عکاسی من تعریف کردید. عکاسی به‌خصوص عکاسی مستند اجتماعی یا همان عکاسی خبری که انجام می‌دادم، قطعا در بازیگری کمکم می‌کند. البته عکاسی نه‌تنها در بازیگری بلکه در شناخت و دیدن آدم‌های متنوع هم به کارم آمده و نزدیک‌شدن به آدم‌ها باعث شده لایه‌های درونی‌تر آنها را کشف کنم و ببینم که به‌جز عکاسی، این امکان در کمتر رشته‌ای وجود دارد. امیدوارم شناخت نور، شناخت قاب، دانستن ترکیب‌بندی و زیبایی‌شناسی‌های عکاسی قدری به من در بازیگری کمک کرده باشد.  
هنوز هم عکاسی می‌کنید؟
بله، همچنان عکاسی می‌کنم. البته کمتر از قبل شده و چندان فرصت نمی‌کنم چون چند ماه درگیر تمرین و فیلمبرداری بودم و بلافاصله بعدش درگیر صداگذاری و مسائل پس از تولید فیلم ضد بودیم. از چند روز قبل از جشنواره هم کارمان زیاد شده و با دیدن فیلم‌ها و شنیدن نقدها، کمتر فرصت عکاسی پیدا کرده‌ام ولی قطعا بعد از جشنواره دوباره عکاسی خواهم کرد.
بعد از بازیگری، نگاه و سوژه‌‌های‌تان در عکاسی تغییر کرده‌ است؟
قطعا سینما در عکاسی من تاثیر خواهد داشت ولی این‌که چه تاثیری را الان دقیقا نمی‌دانم و با دیدن دقیق عکس‌هایم در ادامه باید متوجه شوم که جنس عکاسی‌ام چه تغییری کرده‌است. در مجموع امیدوارم تاثیر مثبتی داشته باشد.   

علی رستگار - سینما / روزنامه جام جم