جنگ تروا، افسانه یا واقعیت؟
جنگ تروا بین یونانیان باستان و مردم تروا (شهری در ترکیه) بود. صحنه این جنگ بزرگ شهر تروا بود. جنگ در سال ۱۲۳۰ قبل از میلاد آغاز شد و ۱۰ سال به طول انجامید.
در این افسانه آمده است که جنگ حدود سال ۱۲۴۰ قبل از میلاد آغاز شد. هنگامی که «پاریس» شاهزاده تروا عاشق «هلن» همسر زیبای «منلائوس» پادشاه اسپارت شد و او را با خود به تروا برد. برادر «منلائوس» «آگاممنون» پادشاه «آرگس» تمام پادشاهان شهرهای یونان را فراخواند و باهزاران کشتی برای بازپس گرفتن «هلن» راهی تروا شد. یونانی ها برای چندین سال تروا را محاصره کردند ولی این محاصره چند ساله موفقیتی در پی نداشت. سپس آنها نقشه ای زیرکانه برای شکست دشمن طرح ریزی کردند.
آنها یک اسب چوبی بسیار بزرگ ساختند و آن را «اسب تروا» نامیدند. سپس داخل اسب چوبی را از افراد جنگجو پر کردند و اسب را پشت دیوار شهر تروا رها کردند و سپس با تظاهر به عقب نشینی به سمت جزیره «تندوس» حرکت کردند. از نیروهای یونانی فردی به نام «سینون» در تروا باقی ماند تا مردم تروا را متقاعد کند که این اسب پیشکشی است از یونانی ها و نشانه ای است از تسخیر ناپذیری تروا و شکست یونانی ها.
اهالی تروا اسب را به داخل شهر بردند و در حالیکه نمی دانستند اسب حامل سربازان یونانی است. در نیمه های شب سربازان یونانی از اسب خارج شدند و در حالیکه مردم شهر در خواب به سر می بردند، دروازه های شهر تروا را بر روی سپاه یونان گشودند.
یونانی ها تمام مردم تروا را کشتند و شهر را به آتش کشیدند و آن را کاملا ویران کردند. افسانه تروا موضوع حماسه «ایلیاد» اثر مشهور شاعر نابینای یونانی «هومر» است. شاعر رومی «ویرژیل» در بخشی از داستان های حماسی معروفش «آنئید» از این افسانه یاد کرده است.
پیشینه تاریخی
سال 1871،یک باستان شناس آلمانی زیر نگاه های متعجب کارگران ترک، پی های باستانی شهری را از زیر خاک بیرون کشید که به هیجان انگیزترین کشف باستان شناسی تاریخ تبدیل شد. هاینریش شلمان آلمانی شهر تروای افسانه ای راپیدا کرده بود.
اکتشافات شلمان و باستان شناس های بعدی علاوه بر اثبات وجود تاریخی تروا و جنگ تروا، نشان داد که ماجرا آن طور که در افسانه آمده، تنها برای نجات یک زن نبوده. تروا که در جنوب تنگه داردانل قرار دارد(در پایین استانبول امروزی) از موقعیتی سوق الجیشی برخوردار بوده و تنها راه عبور و مرور از دریای سیاه به دریای اژه و بر عکس را تحت کنترل داشته. در واقع یونانی ها برای جلوگیری از قدرت تروا و حفظ منافع خودشان در دریا بوده که به تروا حمله کرده اند. در واقع این جنگ، سرآغاز نبردهای شرق و غرب بوده که بعدها در ماراتن و سالامیس (همان ماجرای فیلم«300»)، در غرناطه و اندلس، در جنگ های صلیبی، در جنگ جهانی اول و درگیری های امروز سرزمین فلسطین ادامه پیدا کرده است (به قول ویل دورانت «بله، تازه ترین بهانه ها برای جنگ چنین قدمتی دارند»).
جنگ تروا 10 سال طول کشید؛ از 1194 قبل از میلاد تا 1184 قبل از میلاد. هومر می گوید با افسانه تروا عصر افسانه ها تمام شد و عصر آهن شروع شد.اکتشافات باستان شناسی هم نشان می دهد که آتش سوزی بزرگ تروا در پایان عصر مفرغ بوده و همین جنگ بزرگ بوده که بشر را به استفاده از آهن و شروع «عصر آهن» رهنمون شده. (در «ایلیاد» نصف کشته ها توسط «مفرغ بی رحم» کشته شده اند). مثل همیشه مشکلات باعث پیشرفت شده و مشکلی به این حجم و ابعاد - یعنی 10 سال جنگ- مسلماً تأثیر زیادی درزندگی بشر داشته(در تمام طول قرن بیستم فقط یک جنگ، یعنی جنگ ویتنام بیشتر از 10 سال طول کشیده).
با این حال هر چقدر که جنگ زشت، بد و نفرت انگیز است، داستان هایی که بر اساس جنگ تروا ساخته شده، زیبا و با شکوه هستند. افسانه جنگ تروا اولین بار 400 سال بعد از وقوعش توسط هومر یونانی تبدیل به 2 منظومه بزرگ شد؛ بعد باقی حماسه سرایان یونان کار او را ادامه دادند، آیسخولوس، سوفوکل و اوریپید-3 تراژدی نویس بزرگ تاریخ در قرن 2 و 3 قبل از میلاد - با آن تراژدی ساختند. یک قرن بعد ویرژیل رومی این کار را ادامه داد.و این سنت به روزگار ما و جیمز جویس ایرلندی هم رسید که رمان معروف «اولیس» را بر مبنای «اودیسه» هومر سرود (اولیس تلفظ لاتین اسم یونانی اودیسه است). با چنین پشتوانه ادبی بزرگی است که داستان جنگ تروا به داستانی نمادین تبدیل شده که هر کدام از شخصیت هایش نماینده یکی از حالات انسانی اند. افسانه تروا مثل همه افسانه های باستانی، افسانه ای است با شکوه، شامل همه جور ماجراجویی، اکتشاف جنگ، عشق، نیرنگ بازی و مرگ.
اینها کسانی بودند که افسانه تروا را احیا کردند.
کاشفان فروتن تروا
هاینریش شلمان (1890- 1822): این مرد آلمانی از بچگی عاشق ایلیاد بود و در بزرگسالی هم به دنبال افسانه شخصی خودش رفت و با کشف تروای واقعی و آثار آتش سوزی در آن و تخمین زمان جنگ تروا، نشان داد که هومر چه جغرافی دان و تاریخ نویس دقیقی است.پایان جنگ تروا 11 ژوئن 1184قبل از میلاد بود.
هومر (درگذشت احتمالاً 850 ق م):
مردی که جهان را در تاریکی می دید، 2 منظومه بزرگ سرود که هنوز هم برترین آثار ادبیات غرب به حساب می آیند. البته برخلاف تصور عموم، «ایلیاد» داستان کل جنگ تروا نیست و تنها بخشی از وقایع سال 9 جنگ (از قهر آشیل تا بازگشت او و قتل هکتور)را روایت می کند.
منبع: سایت راسخون - مجله همشهری جوان، شماره215 /س
نویسنده: احسان رضایی
