اسطوره سازان تمدن ایرانی

استارتاپ ها از موثرترین عوامل پیشرفت اقتصادی در کشورهای توسعه یافته هستند. توانمندی این شرکت ها در حل چالشها و پاسخ به نیازهای جامعه در حوزه های مختلف اقتصادی  و اشتغال زایی چشمگیر ، موجب گرایش جوامع به حمایت از این نوع کسب و کارها شده است. این کسب ­و کارها که در افزایش نرخ رشد اقتصادی با فعالیت در بخشهایی از جمله لجستیک، خدمات و هتل داری نقش مهمی ایفا می کنند، همچنین موجب بهم خوردن معاملات حاکم بر بازارها شده و به عنوان عاملی برای رقابتی کردن بازار انواع کالا و خدمات در نظر گرفته می شوند. 

در میان کشورهای مختلف جهان که یک نگاه جدی و حمایتی مناسبی را به کسب ­و کارهای نوپا و فعالیت ­های اقتصادی موبایل محور داشته اند، بسیاری از مردم تصور می کنند که منطقه خاورمیانه به سختی ممکن است دارای یک فضای کارآفرینی رو به رشد باشد، اما در دهه های اخیر پیشرفت های زیادی توسط ذهن های جوان صورت گرفته که هریک موجب شکل گیری استارت آپ های خاورمیانه و در پی آن راه اندازی کسب و کارهای کوچک و برطرف ساختن مشکلات جامعه شده اند.

بنابراین، این موج کارآفرینی و تمرکز بر ساخت و برطرف نمودن بیش از هزار چالش امنیتی، اجتماعی و اقتصادی در این منطقه، موجب می شود تا تصویر جدیدی از منطقه خاورمیانه در اذهان عمومی ترسیم شود و براساس اهمیت این نوع مشاغل، محرکهای مالی و صندوق هایی به نام صندوق های فناوری در جهت توانمندسازی این مشاغل پر اهمیت سرمایه گذاری کنند. 

حال با وجود این سرمایه گذاریها بر روی رشد استارتاپهای کشورهای حاشیه خلیج فارس، در ایران با این که کشوری مستعد و نیروهای متخصص فراوان است، اثرگذاری استارتاپ ها در بخش اقتصادی نادیده گرفته شده و نگاهی حمایتی و جدی به این کسب و کارها صورت نگرفته است به طوری که وجود مشکلات حقوقی، عدم تامین مالی کافی، ضعف زیرساخت های فنی و سیاست گذاری های نامناسب، این مشاغل را با چالش های بزرگی مواجه کرده است.

در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع استارتاپها در منطقه خاورمیانه و سرمایه گذاری های صورت گرفته به منظور توانمندسازی این مشاغل، خبرنگار بازار گفتگویی را با «مهندس میثم عباسی»،  مدیر فناوری خانه اقتصاد و تجارت ایران و کشورهای هم مرز و عضو پژوهشکده فناوری های پیشرفته و هوش مصنوعی ترتیب داده که در ادامه می خوانیم: 

* همانطور که می دانیم اهمیت و نقش آفرینی استارتاپ ها در سالهای اخیر در منطقه خاورمیانه به قدری زیاد بوده که صندوقهایی از جمله صندوق فناوری خاورمیانه سرمایه گذاریهای بالایی در جهت رشد اقتصادی و افزایش سطح دانش تعداد زیادی از استارتاپهای این منطقه انجام داده اند. از دیدگاه شما  صندوق فناوری خاورمیانه چه نقشی در توسعه بستر های فناوری در کشورهای این منطقه دارد؟ و  روند پاندمی کرونا تا چه اندازه بر توسعه بیشتر شرکتهای فناوری تاثیر گذار بوده است؟

 صندوق فناوری خاورمیانه را می توان یکی از مراکزی دانست که تمرکز بالایی بر روی توسعه بستر های فناوری در کشور های این منطقه دارد. این بنیاد در دوران کرونا بیش از ۶۰ میلیون دلار برروی توانمند سازی ۱۲۰ استارتاپ منتخب منطقه ای سرمایه گذاری کرده است. به نظر می رسد توجهات سرمایه گذاران فناوری به سمت مناطق در حال رشد از لحاظ اقتصادی و علمی به شدت افزایش یافته و منطقه خاورمیانه به دلیل ویژگی هایی مانند ذخایر انرژی در اولویت طرح های جدید فناوری محور می باشد.

به گفته یکی از مدیران صندوق فناوری خاورمیانه که از اعضای ارشد و سابق مایکروسافت محسوب می شود، خاورمیانه به عنوان یک اکوسیستم نوآوری و به شدت درآمدزا در حال ظهور می باشد. خرید درصد بالایی از سهام شرکت هایی مانند اوبر Uber و سرمایه گذاری سه میلیارد دلاری در شرکت های خدمات پرداخت مالی دیجیتال و هوشمند را می توان در راستای اهدافی دید که کشورهایی مانند امارات و قطر برای توسعه زیرساخت های فنی و واردات تکنولوژی در کنار آموزش متخصصین بومی خود در نظر دارند.

مصر و عربستان را باید در کنار اردن جزء کشورهایی دانست که بیشترین توجهات را در پنج سال اخیر برروی موضوع ارزآوری از طریق تجارت خدمات الکترونیکی داشته اند  و در این زمینه یک شرکت همکاری مشترک در زمینه دیجیتال به نام Plus Venture Capital را راه اندازی کرده اند. این شرکت در زمینه هایی مانند خدمات سلامت، تولید محتوا، خدمات مالی و بانکی و راهکار های نوآوری در سطح سه کشور فعالیت دارد.

مصر و عربستان را باید در کنار اردن جزء کشورهایی دانست که بیشترین توجهات را در پنج سال اخیر برروی موضوع ارزآوری از طریق تجارت خدمات الکترونیکی داشته اند  و در این زمینه یک شرکت همکاری مشترک در زمینه دیجیتال به نام Plus Venture Capital را راه اندازی کرده اند

هرچند که روند رشد پذیرش فناوری در خاورمیانه از حداقل ۱۰ سال گذشته روبه رشد بوده، اما به نظر می رسد روند همه گیری بیماری کرونا این موضوع را به شدت تسریع کرده و این چیزی است که مدیران اکثر استارتاپ ها و شرکت های فناوری حوزه خلیچ فارس نیز به آن اذعان دارند.

آمار ها نشان می دهند در طی دوران پاندمی جهانی، شرکت های نوپای خاورمیانه در زمینه فناوری های دیجیتال بیش از ۷۰ درصد رشد داشته اند. هرچند که میزان پایداری این شرکت ها در زمینه های مالی و بازپرداخت وام های سرمایه گذاری ها نیز مطرح است اما اشخاصی مثل شریف البداوی از مدیران ارشد فناوری منطقه عقیده دارند درصد دوام شرکت ها نیز با شوک وارد شده بالاتر رفته است و شرکت هایی که بعد از رکود دوران کرونا شکل گرفته اند از میزان بیشتری شانس برای تطبیق با شرایط موجود برخوردار هستند.

یکی از عوامل رشد شرکت های نوپا در زمان رکود پاندمی کرونا را می توان در تکیه بر اساس آمارها و پیش بینی های واقعی به جای ارقام غیر واقعی دانست.

* چرا منطقه خاورمیانه برای شرکت های فناوری تا این اندازه جذاب است ؟
جواب این سوال را باید در بافت و ویژگی های جمعیتی این منطقه دنبال کنیم. خاورمیانه یک بازار جوان و بهم پیوسته متشکل از بیش از ۴۰۰ میلیون نفر با فرهنگ ها و زبان های مشابه را ارائه می دهد. نوپا بودن این بازار و بکر بودن در اکثر زمینه ها در کنار توجهاتی که دولت های محلی به موضوع سرمایه گذاری در فناوری دارند، باعث جلب نظر شرکت های چند ملیتی مانند گوگل، آمازون و مایکروسافت در این منطقه شده است.

کشور های حوزه خاورمیانه و شمال افریقا MENA بیشترین سرمایه گذاری را بر روی استارتاپ ها را داشته اند به طوری که با سرمایه گذاری ۶۵۹ میلیون دلاری در نیمه اول سال ۲۰۲۰ بیش از ۹۵ درصد حجم سرمایه گذاری ریسک پذیر متعلق به کشور های خاورمیانه و شمال آفریقا بوده است.

* از نظر شما دلیل افزایش و رشد حجم سرمایه گذاری های کلان در زیر ساختهای فناوری و نوآوری در خاورمیانه چیست؟
افزایش حجم سرمایه گذاری های کلان در زیرساخت های فناوری و رشد نوآوری را می توان در چند علت جست و جو کرد: اول این که نوسانات قیمت نفت به عنوان اصلی ترین منبع درآمد کشورهای حوزه خلیج فارس موجب شده  که این کشور ها به دنبال منابع درآمد پایدار تری باشند.

پاسخ گویی به نیازهای رو به رشد نسل جوان این منطقه را نیز می توان از جمله علل دیگر دانست، به خصوص که در حوزه دیجیتال و با ورود فناوری های هوشمند و ارتباطات سریع، نیاز به پاسخ گویی کمی و کیفی در کمترین زمان احساس می شود.

مورد سوم را نیز می توان در راستای برنامه های توسعه و افق های ملی مشاهده کرد که اکثر کشورهای خاورمیانه برای خود تعریف کرده اند و یکی از اصلی ترین بخش های توسعه ای خود را بر روی افزایش زیرساخت های فناوری محور و آموزش نیروی متخصص بومی با کمک تجارب موفق جهانی قرار داده اند.

اکثر کشورهای خاورمیانه اصلی ترین بخش های توسعه ای خود را بر روی افزایش زیرساخت های فناوری محور و آموزش نیروی متخصص بومی با کمک تجارب موفق جهانی قرار داده اند

به نظر می رسد رقابت در جذب مشارکت شرکت های فناوری برای توسعه فعالیت های منطقه با هر هدفی که صورت بگیرد، راه را برای نیروی خلاق و جوان کشور های خاورمیانه باز کرده تا بتوانند ایده هایشان را در یک محیط دارای امکان رشد مطرح کرده و آزمایش کنند.

ایده ایجاد یک شبکه نوآوری در بین کشورهای خاورمیانه را می توان جزء جدیدترین اهدافی دانست که برخی از غول های فناوری Plus Venture Capital آن را دنبال می کنند و این مجموعه هم اکنون برنامه های سرمایه گذاری سه ساله برای توسعه همکاری در بین استارتاپ های کشور های مختلف و در راستای همکاری های بین استارتاپ ها دارد.

*در ایران طی چند سال گذشته به فعالیت های استارتاپی نگاه جدی و حمایتی مناسبی در سطوح جامعه صورت نگرفته و مشکلات بسیاری در مسیر رشد و توسعه آن ها مشاهده می شود. به نظر شما چه اقداماتی در جهت توسعه ظرفیت های همکاری در زمینه های فناوری محور و نوآوری باید انجام شود؟
به نظر می رسد ایده توسعه ظرفیت های همکاری در زمینه های فناوری محور و نوآوری را باید به صورت جدی در کشورمان مورد بررسی قرار دهیم. اما مهم تر از آن، توجه به ظرفیت های داخلی و شرکت های ایرانی برای بازار ۴۰۰ میلیون نفری منطقه ای است، بازاری که در صورت ایجاد مناسبات دیپلماتیک مناسب، زمینه را برای ورود شرکت های نوآور ایرانی به بازار های صادراتی جدید منطقه ای باز می کند.

بسیاری از خدماتی که توسط شرکت های اروپایی و آمریکایی به کشورهای خاورمیانه پیشنهاد می شوند، دارای نمونه های موفق داخلی هستند، از جمله پلتفرم های دیجیتال خرید و فروش آنلاین و تاکسی یابی که ما در داخل کشورمان استفاده می کنیم، توان خدمات دهی در سطح منطقه ای را دارند.

علاوه بر این مسائل، بخش اعظمی از خدمات هوشمند بر بستر دیجیتال نیز قابلیت مشابهت سازی دارند. اجرای طرح های سرمایه گذاری مشترک در زمینه فناوری های هوشمند متاسفانه در کشورمان مهجور مانده، در صورتی که سرمایه گذاری و همکاری در طرح های علمی پژوهشی یکی از جدیدترین متد های تقویت روابط دیپلماتیک بین کشورها مخصوصا کشور های همسایه محسوب می شوند.

جمهوری اسلامی ایران دارای توان بالقوه و بالفعل بالایی در زمینه صادرات خدمات فنی و فناوری است که هم از بعد سهولت دسترسی به خدمات و هم به جهت صرفه مالی از لحاظ ارائه خدمات، با هزینه به مراتب کمتر از شرکت های اروپایی و آمریکایی فعالیت می کنند

جمهوری اسلامی ایران دارای توان بالقوه و بالفعل بالایی در زمینه صادرات خدمات فنی و فناوری است که هم از بعد سهولت دسترسی به خدمات و هم صرفه مالی از لحاظ ارائه خدمات با هزینه به مراتب کمتر از شرکت های اروپایی و آمریکایی فعالیت می کنند.

البته، این مسئله که محصولات دانش بنیان و استارتاپی ایرانی هنوز نتوانسته اند در کشورهای همسایه جای پای خود را به درستی پیدا کنند موضوعی است که نباید مورد غفلت متولیان قرار بگیرد. هرچند که انجام هر اقدام اساسی نیازمند همکاری طولانی دستگاه هایی مانند دستگاه دیپلماسی کشور می باشد.